Περί Ουρανού ονομάζεται μια πραγματεία του Αριστοτέλη σε τέσσερα βιβλία.
Κατά τον Αριστοτέλη το Σύμπαν διαιρείται σε δύο περιοχές. Η μία φθάνει μέχρι της τροχιάς που διαγράφει, περί τη Γη, η Σελήνη και απαρτίζει τον «υποσελήνιο» τόπο χώρο όπου βασιλεύει η μεταβολή, η αλλοίωση, η γέννηση και η φθορά. Σ΄ αυτό το τόπο λαμβάνει χώρα η κυκλοφορική κίνηση των τεσσάρων απλών σωμάτων γης, ύδατος, αέρος και πυρός τα οποία ο Αριστοτέλης ακολουθώντας την παραδομένη ορολογία ονομάζει αυτά «στοιχεία».
Η άλλη περιοχή περιλαμβάνει τον «υπερσελήνιο» τόπο όπου εκεί βασιλεύει η «αϊδία κίνηση των αθανάτων αϊδίων ουσιών που φθάνει μέχρι της σφαίρας των απλανών. Σ΄ αυτόν δεν υπάρχουν τα τέσσερα γνωστά στοιχεία, αλλά την ύλη του την αποτελεί ένα «πέμπτο σώμα» ή πέμπτη ουσία, κοινώς λεγόμενη «πεμπτουσία» που είναι ο αιθήρ.
Ο Κόσμος στο σύνολό του αποτελεί σφαιρικό χώρο του οποίου το κέντρο κατέχει η επίσης σφαιρική Γη. Επειδή ο ουρανός στον παρατηρητή τον μετακινούμενο στην επιφάνεια της Γης δεν παρέχει προς θέα τους αυτούς αστερισμούς θεωρεί ο Αριστοτέλης ως βέβαιο ότι το σχήμα της Γης είναι σφαιρικό αλλά η σφαίρα Γη δεν είναι πολύ μεγάλη. Βρίσκει δε πιθανό ότι η απόσταση που χωρίζει τις Ηράκλειες στήλες με την Ινδική (Ινδίες) δεν είναι πολύ μεγάλη.
«Διό τους υπολαμβάνοντας συνάπτειν τον περί τας Ηρακλείους στήλας τόπον τω περί την Ινδικήν, και τούτον τον τρόπον είναι την θάλατταν μίαν μη λίαν υπολαμβάνειν άπιστα δοκείν» (Περί ουρανού 298 α 8).
(= Γι αυτό προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι φρονούντες ότι υπάρχει συνέχεια μεταξύ του τόπου των Ηράκλειων στηλών και της Ινδικής και ότι έτσι η μεσολαβούσα θάλασσα είναι η αυτή, δεν υποστηρίζουν δοξασία υπερβολικά απίθανη»).
Αυτό το χωρίο κατέστη αξιοσημείωτο διότι παρέσχε την αφορμή στον Κολόμβο να θεωρήσει ότι πλέοντας δυτικά μπορεί να φθάσει στην Ινδία. Σ΄ αυτό το χωρίο δε ο Σταγιρίτης σοφός μας πληροφορεί το μήκος της περιμέτρου της γήινης σφαίρας:«και των μαθηματικών όσοι το μέγεθος αναλογίζεσθαι πειρώνται της περιφέρειας εις τετταράκοντα λέγουσιν είναι μυριάδας σταδίων. Εξ ών τεκμαιρομένοις ου μόνον σφαιροειδή τον όγκον αναγκαίον είναι της γης, αλλά και μη μέγαν προς το των άλλων αστέρων μέγεθος» (= «Και εκ των μαθηματικών όσοι επιθυμούν να υπολογίσουν το μέγεθος της περιφέρειας, λέγουν ότι είναι περίπου 40 μυριάδες σταδίων. Εξ αυτών συνάγεται το αναγκαίο συμπέρασμα ότι όχι μόνο είναι σφαιροειδής ο όγκος της Γης αλλά και δεν είναι μέγας εν συγκρίσει με τους όγκους των άλλων αστεριών»).
Οι τεσσαράκοντα μυριάδες σταδίων ισοδυναμούν με 73.000 χλμ. δηλαδή με το διπλάσιο σχεδόν του πραγματικού μήκους.
Από τον αιθέρα του «υπερσελήνιου» τόπου (που αναφέρθηκε παραπάνω) φέρεται να πιστεύει ο Αριστοτέλης ότι σύγκεινται και οι διαφανείς ομόκεντροι ουράνιες σφαίρες επί των οποίων είναι προσηλωμένοι οι απλανείς και οι πλανήτες. Από την ουσία δε αυτή («πεπτουσία») αποτελείται επίσης το σώμα των απλανών αστέρων και των επτά πλανητών που τα θεωρεί όντα με ζωή και ψυχή, μη υποκείμενα σε άλλη μεταβολή εκτός της κατά τόπου κίνησης. Ευρίσκονται πάντα σε ενεργητική κατάσταση χωρίς να υπόκεινται σε κάματο ή εξάρτηση. Η κίνησή των δεν περιέχει καμία εναντιότητα διότι είναι κυκλική και ισοταχής. Η μόνη δυνατότητά τους είναι η κατά τόπο μετακίνηση. Επειδή όμως η παρατήρηση αποδεικνύει ότι έκαστος των πλανητών εκτός του ότι ακολουθεί την κίνηση της ουράνιας σφαίρας, που περιστρέφεται εξ ανατολών προς δυσμάς, αλλά εκτελεί και ιδία κίνηση βρίσκεται στην ανάγκη η περί αυτών εξετάζουσα τα φαινόμενα αυτά αστρονομική επιστήμη να εξηγήσει την ποικιλία των σημειουμένων ιδιαίτερων κινήσεων.
Ως προς την ονομασία των Πλανητών δέχεται ο Αριστοτέλης τα παραδεδομένα ονόματα και την παραδεδεγμένη τάξη των από της Γης αποστάσεων αυτών δεχόμενος ότι είναι τεταγμένοι κατά την ακόλουθη σειρά: Σελήνη, Ήλιος, Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Ζεύς και Κρόνος.
Τα "Μετεωρολογικά" είναι ένα από τα "άγνωστα" βιβλία του Αριστοτέλη, που μας επιτρέπει να διαπιστώσουμε τις υψηλότατες επιστημονικές γνώσεις που είχε η Αρχαία Ελλάδα, σε θέματα που αφορούν τον Ουράνιο χώρο που περικλείει τον πλανήτη μας, αλλά και τον τρόπο που αυτός αλληλοεπιδρά και διαμορφώνει την επιφάνεια, αλλά και το υπέδαφος του.
Η Γη μας, είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που αποκτά υπόσταση, μέσω της δράσης των "εγκυκλίων" ή των "βιογεωχημικών κύκλων" όπως αποκαλούνται σήμερα, η οποία όμως σπανίως γίνεται αντιληπτή από τον μέσο άνθρωπο, που δεν διαθέτει αυτές τις εξειδικευμένες γνώσεις:
- Πώς προήλθε και πώς εξελίχθηκε η ζωή στον πλανήτη μας;
- Πώς εναλλάσσονται τα τέσσερα στοιχεία και ποια η σχέση τους με τον Αιθέρα;
- Πόσο αληθινά είναι τα ουράνια φαινόμενα που παρατηρούμε στον ουρανό;
- Ποιος ο λόγος ύπαρξης των κομητών;
Από πού προέρχεται το Φως του Γαλαξία μας;
Η κλιματική αλλαγή και οι μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών:
- Δρόσος και Πάχνη, Βροχή Χιόνι και Χαλάζι και τα παράλογα μετεωρολογικά φαινόμενα.
- Οι άνεμοι, τα ποτάμια και η θάλασσα.
- Η προϊστορία της Γης και οι χάρτες του Αριστοτέλη.
Τα Μετεωρολογικά είναι πραγματεία του Αριστοτέλη. Το κείμενο της πραγματείας αυτής περιγράφει τις απόψεις του Αριστοτέλη για όλες τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ αέρα και νερού, τα μέρη της γης και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Περιλαμβάνει κάποιες από τις πρώτες αναφορές στην ιστορία της επιστήμης σχετικώς με την εξάτμιση του νερού, τους σεισμούς, τα καιρικά φαινόμενα, αλλά και αρκετά θέματα αστρονομίας και διαστημικής φυσικής, ιδίως σχετικά με τους κομήτες και τα μετέωρα.
Μια σύνοψη των Μετεωρολογικών στην αραβική γλώσσα υπό τον τίτλο Al-Athar al-Ulwiyyah, συντάχθηκε περί το 800 μ.Χ. από τον Αντιοχέα λόγιο Γιαχία ιμπν αλ-Μπιτρίκ και κυκλοφορήθηκε πολύ στον μουσουλμανικό κόσμο κατά τους επόμενους αιώνες. Αυτή μεταφράσθηκε στη λατινική από τον Γεράρδο της Κρεμόνας τον 12ο αιώνα, και με αυτή τη μετάφραση εισήλθε στον δυτικοευρωπαϊκό κόσμο του μεσαιωνικού σχολαστικισμού. Αυτή η «παλαιά μετάφραση» (vetus translatio) ξεπεράσθηκε από τη βελτιωμένη και πλήρη που πραγματοποίησε ο Γουλιέλμος του Μέρμπεκε, τη nova translatio, που διαβάστηκε ευρύτατα, καθώς διασώζεται σε πολυάριθμα χειρόγραφα. Τα Μετεωρολογικά σχολιάσθηκαν έτσι από τον Θ. Ακινάτη και τυπώθηκαν συχνά κατά την Αναγέννηση.
Ο Αριστοτέλης αρχίζει το έργο με μια περίληψη όσων περιγράφηκαν σε ένα προηγούμενη πραγματεία του, το Περὶ Κόσμου. Μεταξύ άλλων γράφει:
«...η κίνηση αυτών των σωμάτων είναι δύο ειδών: είτε από το κέντρο, είτε προς το κέντρο.» (339a14-15)
«Επομένως πρέπει να θεωρήσουμε το πυρ και τη γη και τα παρόμοιά τους στοιχεία ως τις υλικές αιτίες των φαινομένων αυτού του κόσμου (εννοώντας ως υλικές αυτές που υπόκεινται σε μεταβολή και επιδράσεις)...» (339a27-30)
«τὸ δ’ οὕτως αἴτιον ὅθεν ἡ τῆς κινήσεως ἀρχή, τὴν τῶν ἀεὶ κινουμένων αἰτιατέον δύναμιν» (339a31-32)
Η τελευταία είναι μία αναφορά στο λεγόμενο πρώτον κινούν, μια τελεολογική ερμηνεία.
«...τα τέσσερα [στοιχεία] είναι το πυρ, ο αέρας, το νερό και η γη.» (339a15-16)
«Το πυρ καταλαμβάνει τον υψηλότερο χώρο από όλα, η γη τον χαμηλότερο και τα δύο άλλα στοιχεία αντιστοιχούν προς αυτά με τη σχέση τους, με τον αέρα να είναι πλησιέστερα προς το πυρ και το νερό προς τη γη.» (339a16-19)
«Ισχυριζόμαστε μάλιστα ότι το πυρ, ο αέρας, το νερό και η γη παράγονται το ένα από τα άλλα, και το καθένα τους υπάρχει εν δυνάμει μέσα στο καθένα από τα άλλα, όπως όλα τα πράγματα που μπορούν να αναλυθούν σε ένα κοινό και έσχατο υπόστρωμα.» (339a36-b2)
Η γήινη ύλη στο σύνολό της αποτελείται από τα παραπάνω τέσσερα στοιχεία. Συνδυαζόμενα αυτά σε διαφορετικές αναλογίες δημιουργούν τα ποικίλα υλικά που βρίσκονται στη φύση.
«Μέρος των υδρατμών που σχηματίζονται την ημέρα δεν ανέρχεται ψηλά, επειδή ο λόγος του πυρός που τους υψώνει προς το νερό που υψώνεται είναι μικρός.» (347a13-15)
«Τόσο η δρόσος, όσο και η πάχνη παρατηρούνται όταν ο ουρανός είναι αίθριος και δεν υπάρχει άνεμος. Επειδή οι υδρατμοί δεν θα μπορούσαν να υψωθούν αν ο ουρανός δεν ήταν αίθριος, και αν φυσούσε άνεμος, δεν θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν.» (347a26-28)
«...το ότι η πάχνη δεν παρατηρείται πάνω στα βουνά συντείνει στο να αποδειχθεί ότι αυτά τα φαινόμενα συμβαίνουν επειδή οι υδρατμοί δεν υψώνονται σε μεγάλα ύψη. Μια αιτία για αυτό είναι ότι υψώνονται προερχόμενοι από κοιλότητες της γης και υδατώδη μέρη, έτσι ώστε η θερμότητα που τους υψώνει, φέροντάς τους ως υπερβολικά μεγάλο φορτίο, δεν μπορεί να τους σηκώσει σε μεγάλα ύψη, αλλά σύντομα τους αφήνει να πέσουν και πάλι.» (347a29-34)
«Επομένως ο ανεμοστρόβιλος προέρχεται από την αδυναμία ενός γεννώμενου τυφώνα να φύγει από το νέφος του: οφείλεται στην αντίσταση που γεννά τη δίνη όταν κατέλθει η έλικα στη γη και σύρει μαζί της το νέφος που δεν μπορεί να αποτινάξει. Κινεί αντικείμενα με τον άνεμό του προς την κατεύθυνση προς την οποία μετακινείται σε σχεδόν ευθεία γραμμή, ενώ συστρέφει και σηκώνει ό,τι βρει στον διάβα του με τον κυκλικό του στροβιλισμό.» (371a9-15)
«`Οταν υπάρχει μεγάλη ποσότητα αναθυμιάσεων και είναι αραιές και συμπιέζονται μέσα στο ίδιο το νέφος, αυτές γίνονται κεραυνός.» (371a17-19)
Ο Αριστοτέλης περιγράφει εδώ τις ιδιότητες των σιφώνων και των κεραυνών.
Πηγή : https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%AF_%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%8D
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AC
https://www.politeianet.gr/books/9786188515673-charalampidis-a-giorgos-anamnisi-aristotelous-meteorologikon-proto-biblio-332241
https://www.politeianet.gr/books/9789602360118-panagiotou-p-panagiotis-libanis-aristotelous-peri-ouranou-10555
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου