[15.10] «Αλλά, Σωκράτη», είπε, «σε διαβεβαιώνω ότι ο διδασκόμενος τη γεωργία δεν πρέπει να σπαταλήσει πολύν καιρό όπως συμβαίνει με όσους μαθαίνουν άλλες τέχνες, πριν να γίνει ικανός να εργάζεται ώστε να εξοικονομεί τα προς το ζην. Δεν είναι τόσο δύσκολη η γεωργία, αλλά ως διδασκόμενος, άλλοτε αν δεις τους εργαζόμενους, άλλοτε αν ακούσεις κάτι από αυτούς, ενδέχεται αμέσως να γνωρίσεις αυτήν την τέχνη, ώστε, αν θέλεις, να διδάσκεις και άλλους. Νομίζω, ακόμη, είπε, ότι και συ ο ίδιος, χωρίς να το ξέρεις, γνωρίζεις πολλά γι᾽ αυτήν. [15.11] Και κάτι ακόμη, οι άλλοι τεχνίτες αποκρύπτουν κάπως τα μυστικά της τέχνης που ο καθένας κατέχει, ενώ αυτός από τους γεωργούς που φυτεύει με τον πιο ωραίο τρόπο θα ευχαριστιόταν αφάνταστα, εάν κάποιος τον έβλεπε, και αυτός που σπέρνει ωραία, το ίδιο. Ακόμη, ό,τι τυχόν τον ρωτούσες από όσα έχει εκτελέσει με επιτυχία, τίποτε δεν θα μπορούσε να σου κρύψει από τον τρόπο με τον οποίο τα έκαμε. [15.12] Γι᾽ αυτό τον λόγο», είπε, «Σωκράτη, η γεωργία φαίνεται ότι κάνει ευγενέστατους στον χαρακτήρα όσους ασχολούνται με αυτήν».
[15.13] «Αλλά ο πρόλογος», είπα εγώ, «είναι ωραίος και δεν είναι δυνατόν να τον ακούσει κανείς και να εμποδιστεί από το ερώτημα. Εσύ επομένως, αφού είναι εύκολο να μάθει κάποιος τη γεωργία, γι᾽ αυτό κυρίως σε παρακαλώ να μου μιλήσεις γι᾽ αυτήν με κάθε λεπτομέρεια. Γιατί σε σένα είναι ντροπή να διδάσκεις τα εύκολα, αλλά σ᾽ εμένα είναι πολύ πιο μεγάλη ντροπή να μην ξέρω πράγματα που, συν τοις άλλοις, συμβαίνει να είναι και χρήσιμα».
[16.1] «Πρώτα απ᾽ όλα, Σωκράτη», είπε αυτός, «θέλω να σου δείξω ότι αυτό το μέρος της καλλιέργειας, που λένε ότι είναι το πιο περίπλοκο εκείνοι που περιγράφουν την καλλιέργεια της γης με λεπτομερή ακρίβεια στον λόγο τους και κάνουν τη λιγότερη δουλειά οι ίδιοι, δεν είναι καθόλου δύσκολο. [16.2] Αυτοί ισχυρίζονται, λοιπόν, ότι ένας που πρόκειται να καλλιεργήσει με τον σωστό τρόπο πρέπει πρώτα να γνωρίζει το είδος του χώματος».
«Και έχουν δίκιο να το λένε», είπα εγώ. «Γιατί αυτός που δεν γνωρίζει τί μπορεί να παράγει το χώμα υποθέτω ότι δεν θα γνώριζε ούτε καν τί θα όφειλε να σπέρνει ή τί να φυτεύει».
[16.3] «Επομένως, είναι πιθανό να καταλάβεις τί μπορεί και δεν μπορεί να παράγει η γη», είπε ο Ισχόμαχος, «απλά με το να κοιτάξεις τη σοδειά και τα δέντρα στους αγρούς ενός γείτονα. Και από τη στιγμή που κάποιος το καταλαβαίνει αυτό είναι ανώφελο το να πολεμά ενάντια στον θεό. Γιατί δεν θα αποκτούσε περισσότερο τα απαραίτητα με το να σπέρνει και να φυτεύει ό,τι ο ίδιος χρειάζεται, αλλά θα αποκτούσε μόνο ό,τι η γη έχει την ευχαρίστηση να γεννά και να τρέφει. [16.4] Αλλά, εάν η γη εξαιτίας της αδράνειας των καλλιεργητών της δεν μπορεί να δείξει τί παράγει, είναι δυνατό να το καταλάβεις, πολύ πιο κοντά στην αλήθεια, από ένα γειτονικό μέρος ή να πάρεις πληροφορίες ρωτώντας έναν γείτονα. [16.5] Ακόμη και στην περίπτωση που η γη είναι χέρσα φανερώνει τη φύση της, γιατί, εάν παράγει καλά άγρια χόρτα, μπορεί, εάν την περιποιηθούν, να παράγει εξαιρετικά καλλιεργημένα προϊόντα. Έτσι, ακόμη και εκείνοι που δεν είναι πολύ πεπειραμένοι στην καλλιέργεια μπορούν να καταλάβουν το είδος του χώματος της γης».
[16.6] «Αλλά μου φαίνεται, Ισχόμαχε», είπα εγώ, «ότι βεβαιώθηκα σχετικά με αυτό: ότι εγώ δεν πρέπει να απέχω από τη γεωργία από τον φόβο μου ότι δεν καταλαβαίνω το είδος του χώματος. [16.7] Πράγματι, αναλογίζομαι αυτό που κάνουν οι ψαράδες», είπα εγώ, «που η δουλειά τους είναι στη θάλασσα, χωρίς να σταματούν να κοιτούν και χωρίς να επιβραδύνουν την πορεία τους καθώς πλέουν δίπλα στα χωράφια, όταν βλέπουν τις σοδειές στα χωράφια δεν διστάζουν να δηλώσουν ποιό είδος εδάφους είναι καλό και ποιό κακό και να κατηγορήσουν το ένα και να επαινέσουν το άλλο. Και, στην πραγματικότητα, βλέπω αυτοί να δηλώνουν το ίδιο μέρος εδάφους ότι είναι καλό με εκείνους που είναι πολύ πεπειραμένοι στην καλλιέργεια».
[16.8] «Από ποιό σημείο, τότε, Σωκράτη», είπε αυτός, «θέλεις εγώ να αρχίσω να σου ξαναθυμίζω τα σχετικά με τη γεωργία; Γιατί ξέρω ότι πρόκειται να σου εξηγήσω αρκετά πράγματα που τα ξέρεις ήδη, για τον τρόπο με τον οποίον πρέπει να καλλιεργεί κάποιος τη γη».
[16.9] «Μου φαίνεται, Ισχόμαχε», είπα εγώ, «ότι θα ήμουν ευχαριστημένος να μάθω πρώτος —αυτή η περιέργεια είναι χαρακτηριστική ενός αληθινού φιλοσόφου— πώς θα μπορούσα να δουλέψω το χώμα, εάν ήθελα να παράγω πιο πολύ κριθάρι και σιτάρι».
[16.10] «Γνωρίζεις, τότε, ότι είναι απαραίτητο να προετοιμάσεις τη χέρσα γη για σπορά;»
[16.11] «Το ξέρω πραγματικά», είπα εγώ.
«Τί θα γινόταν, αν εμείς αρχίζαμε να οργώνουμε το χώμα κατά τη διάρκεια του χειμώνα;» είπε αυτός.
«Θα ήταν λάσπη», είπα εγώ.
«Το καλοκαίρι φαίνεται καλύτερο σε σένα;»
«Το χώμα θα είναι πολύ σκληρό για να το κινεί το ζευγάρι των ζώων», είπα εγώ.
[16.12] «Αναμφίβολα, αυτή η δουλειά πρέπει να αρχίσει την άνοιξη», είπε αυτός.
«Είναι πιθανό», είπα εγώ, «ότι το χώμα θα είναι πιο εύκολο να σκορπίσει εδώ και εκεί, εάν οργωθεί εκείνη την εποχή».
«Και τότε, Σωκράτη, όταν τα αγριόχορτα αναποδογυριστούν με το σκάψιμο, λιπαίνουν το χώμα του χωραφιού, ενώ ακόμη τα φυτά δεν έχουν αποβάλει κάτω τους σπόρους τους ώστε να φυτρώσουν. [16.13] Γιατί υποθέτω ότι καταλαβαίνεις αυτό επίσης, ότι, εάν η χέρσα γη πρόκειται να γίνει εύφορη, πρέπει να είναι καθαρισμένη από αγριόχορτα και να είναι ψημένη όσο το δυνατό περισσότερο από τον ήλιο».
«Ασφαλώς», είπα εγώ, «και εγώ πιστεύω ότι πρέπει απαραιτήτως να είναι έτσι».
[16.14] «Σκέφτεσαι τότε», είπε αυτός, «ότι αυτά τα πράγματα μπορούν να συμβούν με οποιοδήποτε άλλο τρόπο παρά με το να σκαλίζει κάποιος το χώμα όσο το δυνατόν πιο συχνά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού;»
«Το γνωρίζω με κάποια ακρίβεια», είπα εγώ, «ότι τα αγριόχορτα δεν θα έμεναν στην επιφάνεια και δεν θα τα ξέρανε η ζέστη από τον ήλιο, παρά μόνο εάν δούλευε ο γεωργός το χώμα κινώντας το με το ζεύγος των ζώων στο μέσο του καλοκαιριού και στο καταμεσήμερο».
[16.15] «Επομένως, εάν οι άνθρωποι ξαναοργώνουν τη χέρσα γη με το να σκάβουν το έδαφος», είπε αυτός, «δεν είναι σχεδόν φανερό ότι πρέπει επίσης να χωρίσουν το χώμα από τα αγριόχορτα;»
«Και να διασκορπίσουν τα αγριόχορτα πάνω από την επιφάνεια του αγρού», είπα εγώ, «για να τα ξεράνουν και να ανακατέψουν το χώμα για να ψηθεί το κάτω μέρος του».
[17.1] «Για το όργωμα του χωραφιού και την εκχέρσωσή του βλέπεις», είπε, «Σωκράτη, ότι και οι δυο μας πιστεύουμε τα ίδια».
«Πράγματι, τα πιστεύουμε», είπα εγώ.
«Αλλά σχετικά με την κατάλληλη εποχή για σπορά», είπε, «Σωκράτη, ξέρεις κάποια εποχή πιο κατάλληλη για σπορά από την εποχή που όλοι οι άνθρωποι πριν από εμάς, αφού απέκτησαν πείρα, και όλοι αυτοί που αποκτούν τώρα, έχουν αναγνωρίσει ότι είναι η πιο ιδανική για να σπείρουν; [17.2] Γιατί όταν έρθει η εποχή του φθινοπώρου όλοι οι άνθρωποι έχουν στραμμένο το βλέμμα προς τον θεό· πότε θα βρέξει και θα τους αφήσει να σπείρουν το χώμα».
«Όλοι το έχουν καταλάβει», είπα εγώ, «Ισχόμαχε, ώστε να μην είναι πρόθυμοι να σπείρουν σε στεγνό έδαφος, επειδή αυτοί που σπέρνουν πριν τους επιτρέψει ο θεός αναμφίβολα έχουν υποστεί πολλές ζημίες».
[17.3] «Λοιπόν, πάνω σε αυτό το θέμα», είπε ο Ισχόμαχος, «συμφωνούμε όλοι οι άνθρωποι».
«Γι᾽ αυτά που διδάσκει ο θεός βέβαια», είπα εγώ, «έτσι γίνεται να συμφωνούμε. Όπως, λόγου χάρη, συγχρόνως όλοι χωρίς εξαίρεση κρίνουν πως είναι προτιμότερο να φορούν τον χειμώνα χονδρά ρούχα, αν τους είναι δυνατό, και όλοι χωρίς εξαίρεση έχουν τη γνώμη ότι είναι καλύτερο να καίνε τη φωτιά, αν έχουν ξύλα».
[17.4] «Αλλά στο θέμα της σποράς», είπε ο Ισχόμαχος, «πολλοί έχουν διαφορετική άποψη, Σωκράτη, στο αν είναι καλύτερη η πρώιμη σπορά, η ενδιάμεση ή η όψιμη».
«Και ο θεός», είπα, «δεν κατευθύνει τον χρόνο με μια καθορισμένη σειρά. Τη μια χρονιά είναι προτιμότερη η πρώιμη σπορά, την άλλη αυτή στο μέσο της εποχής και την άλλη η πιο όψιμη».
[17.5] «Εσύ λοιπόν τί πιστεύεις ότι είναι καλύτερο, Σωκράτη», είπε, «για κάποιον, να διαλέξει ανάμεσα σε αυτές τις εποχές σποράς, ανάλογα με το αν έχει πολύ ή λίγο σπόρο να σπείρει, ή είναι προτιμότερο να αρχίζει από την πρωιμότερη σπορά και να συνεχίζει μέχρι την πιο όψιμη;»
[17.6] Και εγώ απάντησα: «Σε μένα, Ισχόμαχε, φαίνεται καλύτερο να μοιράζει κανείς τις σπορές σε περισσότερες, κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. Γιατί πιστεύω ότι είναι καλύτερο πάντα να παίρνει κάποιος αρκετούς καρπούς δημητριακών παρά να έχει τη μια φορά πολύ και την άλλη λίγο».
«Σ᾽ αυτό, εν πάση περιπτώσει, Σωκράτη», είπε, «εσύ, ο μαθητής, έχεις την ίδια άποψη με μένα, τον δάσκαλο, παρόλο που διατύπωσες πρώτος την άποψή σου».
[17.7] «Και, τώρα, αυτό», είπα, «υπάρχει κάποια μαστοριά στο να ρίξεις τον σπόρο;»
«Βέβαια, Σωκράτη», είπε, «ας εξετάσουμε και αυτό. Ότι ο σπόρος πρέπει να ρίχνεται από το χέρι, θεωρώ ότι και συ το ξέρεις τόσο καλά όσο εγώ», είπε.
«Το έχω δει», είπα.
«Αλλά», είπε, «υπάρχουν μερικοί που μπορούν να το ρίξουν ομοιόμορφα, και άλλοι που δεν μπορούν».
«Σ᾽ αυτήν την περίπτωση», είπα, «το χέρι χρειάζεται εξάσκηση όπως το χέρι στους κιθαριστές, έτσι ώστε να μπορεί να υπακούσει στο μυαλό».
[17.8] «Βέβαια», είπε, «αλλά τί θα γίνει, αν το χώμα σε μερικά μέρη είναι πιο λεπτό και σε άλλα πιο παχύ;»
«Τί εννοείς;» είπα, «ότι το πιο λεπτό είναι το πιο αδύναμο και το παχύτερο το πιο δυνατό;»
«Αυτό εννοώ», είπε, «και σου κάνω αυτήν την ερώτηση: θα μοίραζες ίσον σπόρο σε οποιοδήποτε είδος χώματος, και σε ποιό χώμα θα έδινες περισσότερο;»
[17.9] «Πιστεύω ότι είναι καλό να προσθέτω περισσότερο νερό στο δυνατότερο κρασί», είπα, «και να επιβάλλω το βαρύτερο φορτίο στον δυνατότερο άνθρωπο, αν κάτι πρέπει να μεταφέρει· και, αν ορισμένοι άνθρωποι χρειάζονται τροφή, θα διέταζα να συντηρούν τους περισσότερους οι πιο ισχυροί. Αλλά σχετικά με το αν το χώμα γίνεται δυνατότερο», είπα, «αν κάποιος τοποθετήσει περισσότερο σπόρο σ᾽ αυτό —όπως συμβαίνει στα υποζύγια— αυτό πρέπει να μου το διδάξεις».
[17.10] Ο Ισχόμαχος μίλησε γελώντας: «Πρέπει να αστειεύεσαι, Σωκράτη», είπε, «ξέρεις καλά, ωστόσο, ότι, αφού έχεις βάλει τον σπόρο στο χώμα, και αφού εμφανισθούν τα πρώτα φύτρα από τον σπόρο, αν σκάψεις το χωράφι όταν το χώμα παίρνει πολλήν τροφή από τον ουρανό, αυτά τα φύτρα γίνονται τροφή για το χώμα, όπως από το λίπασμα κοπριάς. Αλλά, αν επιτρέψεις στο χώμα να συνεχίσει να τρέφει τον σπόρο μέχρι που να γίνει καρπός, είναι δύσκολο για το αδύναμο χώμα να αποδώσει στο τέλος πολλούς καρπούς. Είναι επίσης δύσκολο ένα αδύναμο γουρούνι να θρέψει πολλά παχιά γουρουνόπουλα».
[17.11] «Εννοείς, Ισχόμαχε», είπα, «ότι λιγότερος σπόρος πρέπει να μπει στο πιο αδύναμο χώμα;»
«Ναι, μά τον Δία», είπε, «και συμφωνείς, Σωκράτη, όταν λες ότι πιστεύεις ότι στους πιο αδύναμους είναι καλό να διατάζει κανείς λιγότερα πράγματα».
[17.12] «Για ποιόν λόγο, Ισχόμαχε», είπα, «στέλνετε εργάτες να σκαλίσουν το χώμα στα στάχυα;»
«Σίγουρα ξέρεις», είπε, «ότι υπάρχει περισσότερη βροχή τον χειμώνα».
«Πώς είναι δυνατόν να μην το ξέρω;», είπα.
«Ας υποθέσουμε τότε ότι μερικά στάχυα έχουν καλυφθεί με λάσπη από τη βροχή και μερικά από αυτά είναι απογυμνωμένα στις ρίζες από το ρεύμα του νερού· συχνά ξεφυτρώνουν αγριόχορτα μαζί με τα στάχυα λόγω της βροχής, και τα πνίγουν».
«Είναι πιθανόν», είπα, «όλα αυτά τα πράγματα να συμβαίνουν»
[17.13] «Σου φαίνεται τότε», είπε, «ότι τα στάχυα χρειάζονται κάποια βοήθεια κάτω από αυτές τις περιστάσεις;»
«Πάρα πολλή βοήθεια», είπα.
«Τί σου φαίνεται ότι θα μπορούσε να βοηθήσει τα λασπωμένα στάχυα;», είπε.
«Θα μπορούσαν να απομακρύνουν το χώμα», είπα.
«Και τί γίνεται με τις ρίζες που έχουν απογυμνωθεί;», είπε.
«Θα μπορούσαν να αναπληρώσουν το χώμα γύρω τους», είπα.
[17.14] «Και τί γίνεται αν τα αγριόχορτα που ξεφυτρώνουν μαζί με τα στάχυα τα πνίξουν», είπε, «και αν αρπάξουν την τροφή από αυτά, όπως ακριβώς οι άχρηστοι κηφήνες κλέβουν από τις μέλισσες την τροφή την οποία δούλεψαν για να την πάρουν και να την αποθηκέψουν;»
«Κάποιος πρέπει να κόψει τα αγριόχορτα, μά τον Δία», είπα, «όπως ακριβώς πρέπει να διώξει τους κηφήνες από την κυψέλη».
[17.15] «Σου φαίνεται τότε ότι έχουμε δίκιο», είπε, «να στέλνουμε εργάτες να σκαλίζουν το χώμα των αγρών;»
«Σίγουρα. Αλλά συλλογίζομαι, Ισχόμαχε», είπα, «πόσο μεγάλη επίδραση έχει η εύστοχη καλή παρομοίωση. Γιατί με έστρεψες πολύ περισσότερο ενάντια στα αγριόχορτα μιλώντας για τους κηφήνες, παρά όταν μιλούσες για τα ίδια τα αγριόχορτα».
Πηγή :
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=32&text_id=113
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=33&text_id=113
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=34&text_id=113
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=35&text_id=113
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=36&text_id=113
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου