Η θερμοκηπιακή καλλιέργεια στην Ελλάδα, η ανάπτυξη και ο ανταγωνισμός

Η θερμοκηπιακή καλλιέργεια είναι η μόνη μέθοδος παραγωγής στην οποία μπορεί να γίνει σε μεγάλο βαθμό έλεγχος των παραγόντων του περιβάλλοντος που επηρεάζουν την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα των φυτών. Αποτελεί, κατά συνέπεια, έναν από τους δυναμικότερους κλάδους της πρωτογενούς παραγωγής, δίνοντας τη δυνατότητα για παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων (λαχανοκομικών, ανθοκομικών, αρωματικών, φαρμακευτικών και φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού σε ελεγχόμενο περιβάλλον) καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ανεξάρτητα από τις εξωτερικές κλιματικές συνθήκες, με αποδοτική χρήση εισροών σε νερό, λιπάσματα και ενέργεια και μειωμένες εισροές σε φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες μπορεί να αποτελέσουν διέξοδο και ταυτόχρονα σημαντικό παράγοντα δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, ακόμη και για περιοχές οι οποίες παραδοσιακά έχουν σχέση μόνο με μεγάλες καλλιέργειες. Το 3% των συνολικών καλλιεργούμενων εκτάσεων στη χώρα μας καλύπτεται με λαχανοκομικές καλλιέργειες, οι οποίες συνεισφέρουν στο 18% της συνολικής αξίας των παραγόμενων προϊόντων. Στη σημερινή παραγωγή θερμοκηπιακών προϊόντων πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση τόσο στην επίτευξη ικανοποιητικής απόδοσης, που θα καθιστά το θερμοκήπιο βιώσιμο, όσο και στη βελτίωση της ποιότητας και στη μείωση των εισροών και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη δραστηριότητα αυτή. Έτσι, τα θερμοκήπια ως συστήματα υψηλής δυναμικότητας, παραγωγικότητας, έντασης εργασίας και πόρων, αποτελούν μία δραστηριότητα που, συγκριτικά με τις καλλιέργειες στον ανοιχτό αγρό, απαιτούν μία σημαντικά μεγαλύτερη επένδυση ανά μονάδα επιφάνειας.

Αν και σε πολλές περιπτώσεις επιδοτείται το 40%-50% της επένδυσης ή και περισσότερο, φαίνεται πως το κεφάλαιο που πρέπει να επενδυθεί είναι υπερβολικά μεγάλο για έναν παραγωγό, καθώς για την εγκατάσταση ενός πλήρως εξοπλισμένου θερμοκηπίου με υδροπονική καλλιέργεια απαιτούνται 70.000-100.000 ευρώ ανά στρέμμα, με μία ελάχιστη προτεινόμενη έκταση της τάξεως των 5 στρεμμάτων. Αυτός είναι, εξάλλου, και ο λόγος για τον οποίο βλέπουμε τα τελευταία χρόνια να γίνονται μεγάλες επενδύσεις σε θερμοκήπια μόνο από εταιρείες που δραστηριοποιούνται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο χώρο των τροφίμων. Παράλληλα, οι επενδύσεις αυτές συνδυάζονται σε αρκετές περιπτώσεις με την παραγωγή ενέργειας, προκειμένου να καλύπτουν ένα από τα μεγαλύτερα λειτουργικά κόστη του θερμοκηπίου, αυτό της θέρμανσης.

Πρόκειται για έναν τομέα υπό πίεση, καθώς παρατηρείται ισχυρός ανταγωνισμός με γειτονικές αναδυόμενες οικονομίες (βαλκανικές χώρες, Τουρκία), ενώ οι απαιτήσεις των καταναλωτών βαίνουν συνεχώς προς αύξηση. Σημειώνεται, ιδιαίτερα, πως οι γειτονικές μας χώρες έχουν επενδύσει δυναμικά εδώ και πολλά χρόνια στην ανάπτυξη των θερμοκηπίων με κορυφαίο παράδειγμα την Τουρκία που αποτελεί σήμερα τον αδιαφιλονίκητο πρωταγωνιστή των θερμοκηπίων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι εκτάσεις με θερμοκήπια στην Τουρκία το 1980 ήταν 8.000 στρέμματα και το 2020 πάνω από 800.000 στρέμματα. Αντίστοιχα, στην Ελλάδα το 1980 υπήρχαν περίπου 30.000 στρέμματα και το 2020 οι εκτάσεις υπολογίζονται σε 65.000 στρέμματα. Είναι προφανές λοιπόν ότι η χώρα μας έχει μείνει πολύ πίσω στην κούρσα αυτή. Επιπλέον, η μέση θερμοκηπιακή έκταση ανά θερμοκηπιακή επιχείρηση στη χώρα μας είναι περίπου 6,5 στρέμματα, όταν η αντίστοιχη τιμή στην Ολλανδία και στην Ισπανία είναι μεγαλύτερη από 30 στρέμματα. Οι παραγωγοί στις παραπάνω χώρες έχουν αναπτύξει μεγάλες Ομάδες Παραγωγών και συνεταιρισμούς, προκειμένου να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους, κάτι που δεν συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό στη χώρα μας, όπου η ανάγκη αυτή είναι ακόμη μεγαλύτερη, λόγω του μικρού μεγέθους των επιχειρήσεων. Για να καταστεί δυνατή και οικονομικά βιώσιμη η ανάπτυξη των θερμοκηπίων, θα πρέπει προφανώς να θεσπιστούν περαιτέρω οικονομικά κίνητρα, να γίνει εκπαίδευση των ενδιαφερόμενων παραγωγών και εκσυγχρονισμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με την υιοθέτηση τεχνικών και τεχνολογιών προσαρμοσμένων στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και την αειφορία των αγροτικών οικοσυστημάτων.

Η θερμοκηπιακή καλλιέργεια στην Ελλάδα είναι περίπου 50.000 - 60.000 στρέμματα, την ώρα που στην Τουρκία είναι 800.000 στρέμματα. Μεγάλη υπεραξία στον πρωτογενή τομέα χάνεται εξαιτίας της περιορισμένης εκμετάλλευσης του εγχώριου κλίματος στην κατεύθυνση της διεύρυνσης της θερμοκηπιακής καλλιέργειας. Όπως ανέφερε χθες στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου ο διευθύνων σύμβουλος της Intelligent Green Corps κ. Κωνσταντίνος Φιλιππίδης «Η Ελλάδα έχει μείνει 20 χρόνια πίσω σε ο,τι αφορά στην θερμοκηπιακή γεωργία όταν η γειτονική Τουρκία – ενώ ξεκίνησε τη δραστηριοποίηση σε αυτό το κλάδο την ίδια περίοδο με τη χώρα μας – εμφανίζει σήμερα τεράστια δυναμική στη θερμοκηπιακή καλλιέργεια ενώ επενδύει στρατηγικά σε αυτό το πεδίο με την στήριξη του κράτους». Όπως εξήγησε ο ίδιος, τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία εισήλθαν πιο ουσιαστικά στην καλυμμένη καλλιέργεια το 2000. Στην εγχώρια αγορά υπολογίζεται ότι η θερμοκηπιακή καλλιέργεια αναπτύχθηκε σε περίπου 50.000 – 60.000 στρέμματα και έκτοτε έχει διατηρήσει αυτή την δυναμική. Από αυτά τα στρέμματα μόλις 1500 -2000 στρεμμματα υπολογίζεται ότι αφορούν σε μονάδες υψηλής τεχνολογίας. Αντίθετα, στη Τουρκία σήμερα περί τα 800.000 στρέμματα, η πλειονότητα των οποίων είναι υψηλής τεχνολογίας, αφορούν σε καλυμμένη γεωργία.

Να επισημανθεί ότι μονάδες υψηλής τεχνολογίας σημαίνει ότι περιέχουν ηλεκτρονικό σύστημα διαχείρισης κλίματος και λίπανσης. Προς τούτο και η Τουρκία αναπτύσσει μια συντονισμένη πολιτική προχωρώντας μάλιστα και στην προώθηση χωροταξικού σχεδίου γεωθερμίας προκειμένου να παρέχει φθηνή θέρμανση ως επιπλέον κίνητρο στους επενδυτές. Να σημειωθεί ότι το βασικό λειτουργικό κόστος στην θερμοκηπιακή καλλιέργεια αφορά στην ενέργεια θερμική και ηλεκτρική. «Στην Ελλάδα θα μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε το κλίμα και να καταστούμε κυρίαρχοι των Βαλκανίων σε αγροτικά προϊόντα θερμοκηπιακής γεωργίας υψηλής τεχνολογίας» επισήμανε ο κ. Φιλιππίδης προσθέτοντας ότι «δυστυχώς αυτή τη στιγμή τα υφιστάμενα θερμοκήπια είναι πολύ λίγα σε σχέση με ευρωπαϊκές χώρες που δεν έχουν καν το πλεονέκτημα του θερμού κλίματος της Ελλάδας ενώ ο αριθμός των μονάδων υψηλής τεχνολογίας είναι μηδαμινός».

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο καθηγητής ΓΠΑ Δ. Σάββας στην Ελλάδα το 3% της καλλιεργήσιμης γης(περί το 1,160 εκατ στρεμματα) αφορά στα οπωροκηπευτικά και το 39% από τα 10 δισ/ της συνολικής αξίας της πρωτογενούς παραγωγής. Με γνώμονα ότι απόδοση σε όρους παραγωγικότητας των θερμοκηπιακών καλλιεργειών είναι πολλαπλάσια έως και δέκα φορές σε σχέση με την συμβατική γεωργία καθώς η παραγωγή μπορεί να γίνει σε δωδεκάμηνη βάση και σε απόλυτα προστατευμένο περιβάλλον, η έλλειψη μονάδων υψηλής τεχνολογίας οδηγεί σε σημαντική απώλεια υπεραξίας. Ταυτόχρονα πρόκειται για μια αμιγώς πράσινη δραστηριότητα καθώς έχει μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και ενσωματώνει όλες τις βέλτιστες πρακτικές της ευφυούς γεωργίας, ενώ αποτελεί ουσιαστική διέξοδο στο πεδίο της επισιτιστικής εξασφάλισης.

Σε αυτό το πλαίσιο ο κ. Φιλιππίδης εκτιμώντας ότι πρέπει να υπάρξει στρατηγικός σχεδιασμός ενίσχυσης της θερμοκηπιακής γεωργίας υψηλής τεχνολογίας στην Ελλάδα προτείνει: τη δημιουργία πιλοτικών μονάδων διαφόρων ποικιλιών ανά περιοχή σε όλη την επικράτεια έως 20 στρέμματα , την κρατική επιδότηση ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε απόφοιτους γεωπονικών σχολών ώστε να λάβουν την απαιτούμενη κατάρτιση από άλλες ευρωπαϊκές αγορές- γιατί δυστυχώς η εξειδίκευση στην θερμοκηπιακή καλλιέργεια υψηλής τεχνολογίας είναι πολύ περιορισμένη στην Ελλάδα- και τέλος την δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων σε συνεργασία με τις τράπεζες για την συγχρηματοδότηση μέσω παροχής δανείων με εγγύηση του ελληνικού δημοσίου με ταυτόχρονη αξιοποίηση κονδυλίων από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ώστε να καταστεί πιο ελκυστικός ο κλάδος.

Πηγή : https://www.naftemporiki.gr/business/1520401/intelligent-green-i-ellada-echei-meinei-20-chronia-sti-thermokipiaki-georgia/

https://www.ypaithros.gr/prooptikes-anaptyksis-thermokipion-stin-ellada/