Η αγροτική παραγωγή στην Ελλάδα : Η συρρίκνωση της καλλιέργειας και η εξαφάνιση των γεωργών

Ο αγρότης, ο ψαράς, ο άνθρωπος του χωριού, είναι γεννημένοι πρίγκιπες. Αλλά όσο ο Έλληνας προχωρεί προς την πόλη, μαθαίνει το συμφέρον, τα λεφτά, την κομπίνα. Χάνει τις αξίες του και γίνεται λούστρος. Ελένη Βλάχου Δημοσιογράφος & εκδότρια (1911-1995)

Όταν εντάχθηκε η Ελλάδα στην τότε ΕΟΚ το 1981, στη γεωργία απασχολούνταν το 30% του εργατικού δυναμικού της χώρας και η γεωργική παραγωγή αποτελούσε το 25% του ΑΕΠ. Σήμερα η γεωργία απασχολεί το 12% του εργατικού δυναμικού και συμβάλει κατά 3,6% στην εθνική προστιθέμενη αξία. Αυτό είναι υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. όπου στη γεωργία απασχολούνται μόνο το 4% και η συμμετοχή στο ΑΕΠ είναι 1,5%. Η μέση αγροτική εκμετάλλευση στην Ελλάδα αντιστοιχεί στη μισή έκταση από ό,τι στην Ε.Ε. Η μικρότερη έκταση ανά εκμετάλλευση προκαλεί και τις εξής διαφορές: Το επιχειρηματικό εισόδημα ανά εκμετάλλευση είναι τα 3/4 αυτού της Ε.Ε., ενώ ανά εκτάριο στην Ελλάδα είναι διπλάσιο από της Ε.Ε. Το συνολικό κόστος παραγωγής ανά εκτάριο στην Ελλάδα είναι 75% της Ε.Ε., ενώ το κόστος ανά εκμετάλλευση είναι περίπου το 1/3 της Ε.Ε. Η προστιθέμενη αξία της πρωτογενούς παραγωγής ανά εκτάριο είναι κατά 5% μεγαλύτερη από της Ε.Ε., ενώ είναι περίπου η μισή της Ε.Ε. ανά εκμετάλλευση. Η προστιθέμενη αξία διατροφής (μεταποίηση, διανομή και εστίαση) ανά εκτάριο είναι το 1/3 της Ε.Ε., και περίπου το 1/6 ανά εκμετάλλευση. Το τελευταίο έχει μεγαλύτερη σημασία αν λάβουμε υπόψη ότι στην Ε.Ε. η μισή σχεδόν παραγωγή (49%) διακινείται μέσω συνεταιρισμών, άρα και ένα αντίστοιχο ποσοστό της προστιθέμενης αξίας επιστρέφει στους ιδιοκτήτες-παραγωγούς, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα είναι μόλις 8%. Το αγροτικό εισόδημα στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι συγκρίσιμο με της υπόλοιπης οικονομίας (87%) ενώ είναι μόνο 45% στην Ε.Ε. Η διαφορά αυτή οφείλεται περισσότερο στο χαμηλό μη-αγροτικό εισόδημα στην Ελλάδα σε σχέση με την Ε.Ε. Το αγροτικό εισόδημα στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι χαμηλότερο από αυτό της Ε.Ε., αλλά σε σχέση με το μη-αγροτικό εισόδημα της χώρας είναι συγκριτικά καλύτερα, ειδικά κατά την διάρκεια της κρίσης, όπου το μη-αγροτικό εισόδημα μειώθηκε, ενώ το αγροτικό παρέμεινε σχετικά σταθερό. Μια σύγκριση επίσης είναι σημαντική να τονιστεί, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων γεωργών ασκεί τη γεωργία χωρίς ιδιαίτερες συστηματικές γνώσεις, με μόνο εφόδιο την πρακτική εμπειρία. Μόλις 5,5% των Ελλήνων γεωργών έχουν παρακολουθήσει κάποια βασική εκπαίδευση (20,2% στην Ε.Ε.), ενώ ελάχιστοι έχουν πλήρη γεωργική εκπαίδευση.

Πολύ συχνά ακούμε από τα χείλη των αρμόδιων υπουργών για την ανάγκη ενίσχυσης της αγροτικής παραγωγής και της αγροτικής οικονομίας, ως ένα βασικό βήμα για την «αναθέρμανση» του ΑΕΠ. Όμως, η αλήθεια είναι ότι η ελληνική αγροτιά, εδώ και χρόνια, παλεύει μόνη της, χωρίς ιδιαίτερες στηρίξεις, έχοντας να ανταγωνιστεί πολύ πιο προηγμένες αγροτικά χώρες, αλλά και να αντεπεξέλθει μια σειρά εγχώριων δυσχερειών. Όλα αυτά, όπως είναι εύλογο, αποτυπώνονται και στις ετήσιες επιδόσεις της γεωργικής παραγωγής, η οποία καταγράφει σταθερή και αισθητή μείωση τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) για το 2019, όπου η παραγωγή -για παράδειγμα- στα σκληρά σιτηρά περιορίστηκε κατά 11,5% και διαμορφώθηκε σε μόλις 821.000 τόνους. Διψήφια ήταν η πτώση και στην παραγωγή ελαιόλαδου, η οποία αποτελεί βασική πηγή εισοδήματος για αρκετές περιοχές της χώρας (Μεσσηνία, Κρήτη), καθώς συρρικνώθηκε κατά 11% και ανήλθε σε 290.000 τόνους. Πτωτική ήταν η τάση δε, και σ’ άλλα βασικά αγαθά, όπως το ρύζι (-2,3%), τα καρπούζια (-2,7%), οι τομάτες (-4%), οι πιπεριές (-3,1%), ο μούστος (6,6%), τα μανταρίνια (-1,1%), τα ροδάκινα – νεκταρίνια (-6%) κ.α. Φυσικά, υπάρχουν και προϊόντα, των οποίων η παραγωγή αυξήθηκε, όπως για παράδειγμα, τα αμύγδαλα (8,2%), τα μήλα (4,7%), τα ακτινίδια (9,9%), τα αγγούρια (1,9%), οι πατάτες (1,9%), το κριθάρι (2,3%) και το βαμβάκι (4,8%).

Η παραγωγή αγροτικών προϊόντων κατά ομάδες και είδη :

1) παραγωγή σκληρού σιταριού, μείωση κατά 11,5% το 2019 σε σχέση με το 2018

2) παραγωγή αραβοσίτου, μείωση κατά 0,4% το 2019 σε σχέση με το 2018

3)παραγωγή βαμβακιού, αύξηση κατά 4,8% το 2019 σε σχέση με το 2018

4) παραγωγή σταφυλιών, αύξηση κατά 0,3% το 2019 σε σχέση με το 2018

5) παραγωγή μούστου, μείωση κατά 6,6% το 2019 σε σχέση με το 2018

6) παραγωγή πορτοκαλιών, μείωση κατά 0,6% το 2019 σε σχέση με το 2018

7) παραγωγή ελαιόκαρπου, αύξηση κατά 17,2% το 2019 σε σχέση με το 2018

8) παραγωγή ελαιόλαδου, μείωση κατά 11,4% το 2019 σε σχέση με το 2018

Την ίδια ώρα, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις, τουλάχιστον το 2019, παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητες, καθώς σε σχέση με το 2018 παρατηρήθηκαν οι εξής μεταβολές:

1) Καλλιεργούμενη γεωργική γη 32,1 εκατ. στρέμματα, μειώση 0,2%

2) Αροτραίες καλλιέργειες 16,9 εκατ. στρέμματα, μείωση 1,2%

3) Κηπευτική γη 595.000 στρέμματα, μείωση 3,7%

4) Μόνιμες καλλιέργειες 10,8 εκατ. στρέμματα, αύξηση 0,3%

5) Αγραναπαύσεις 3,7 εκατ. στρέμματα, αύξηση 4,2%

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια σημειώνεται σταθερή μείωση των εκτάσεων, οι οποίες καλλιεργούνται περιορίζοντας τη δυναμική της αγροτικής οικονομίας. Το 2019 δε, το 52,8% της καλλιεργούμενης έκτασης χρησιμοποιήθηκε για αροτραίες καλλιέργειες, το 1,9% για κηπευτικές, το 33,8% για μόνιμες καλλιέργειες και το 11,5% ήταν αγραναπαύσεις.

Οι σημαντικότερες αλλαγές ανά είδος καλλιέργειας :

1) στις καλλιεργούμενες εκτάσεις με σιτάρι σκληρό, μείωση κατά 11,6%

2) στις καλλιεργούμενες εκτάσεις με αραβόσιτο, μείωση κατά 1,0%

3) στις καλλιεργούμενες εκτάσεις με βαμβάκι, αύξηση κατά 4,0%

4) στις καλλιεργούμενες εκτάσεις με αμπέλια (σύνολο), μείωση κατά 2,5%

5) στις καλλιεργούμενες εκτάσεις με πορτοκαλιές, αύξηση κατά 0,5%

6) στις καλλιεργούμενες εκτάσεις με ροδάκινα – νεκταρίνια, μείωση κατά 0,5%

7) στις καλλιεργούμενες εκτάσεις με ελαιώνες (σύνολο), αύξηση κατά 0,8%

Και ειδικότερα:

1) Σιτηρά 7,1 εκατ. στρεμματα, μειωση 7,2%

2) Βρώσιμα όσπρια 318.000 στρέμματα, μειωση 16%

3) Βιομηχανικά φυτα (καπνος, βαμβακι) 4,1 εκατ. στρέμματα, αύξηση 4,4%

4) Αρωματικά φυτά 79.000 στρέμματα, αύξγση 24%

5) Kτηνοτροφικά φυτά 5 εκατ. στρέμματα, αύξηση 5,2%

6) Πατάτες 178.000 στρέμματα, μειωση 3,9%

7) Αμπέλια 870.000 στρέμματα, μειωση 2,5%

8) Εσπεριδοειδη 420.000, στρέμματα αύξηση 0,6%

9) Οπωροφόρα 312.000 στρέμματα, αύξηση 4,6%

10) Πυρηνόκαρπα (ροδακινα, νεκταρινια, κεράσια, βερικοκα) 657.000 στρέμματα, μείωση 0,1%

11) Ακρόδρυα (αμυγδαιές, καρυδιες, καστανιες) 434.000 στρέμμα, αύξηση 6,9%

12) Ελαιώνες 7,9 εκατ. στρέμματα, αύξηση 0,8%

Πηγή : https://www.moneyreview.gr/business-and-finance/37455/poso-echei-allaxei-i-agrotiki-paragogi-stin-ellada/amp/

https://www.dianeosis.org/2020/08/i-elliniki-georgia-kai-agrodiatrofi-meta-tin-pandimia/

https://www.gnomikologikon.gr/catquotes.php?categ=2982