Η αγάπη των Ελλήνων για τους ίππους (άλογα) στην αρχαία ελληνική ιστορία

Για τον μέσο αρχαίο κάτοικο στα οικοσυστήματα του Αιγαιακού χώρου το άλογο ήταν ένα εξαιρετικό ζώο. Ίσως κανένα άλλο δεν έχει τόσους ρόλους και δεν παρουσιάζεται τόσο συχνά στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Ποιος δεν θα γνώριζε τον Πήγασο, το άλογο με φτερά; Ποιος δεν θα γνώριζε το πόσο δυσκολεύτηκε ο Ηρακλής να δαμάσει τα σαρκοφάγα άλογα του Διομήδη. Ο Θεός της θάλασσας, ο Ποσειδώνας, λάτρευε τα άλογα. Το κοπάδι του εμφανιζόταν στον αφρό της φουρτουνιασμένης θάλασσας. Τα άλογα είχαν τη δική τους Θεά: την Αθηνά. Τη Θεά της σοφίας, της σκέψης και των νεών ιδεών. Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία η Αθηνά είχε εφεύρει τα χαλινάρια, που θεωρήθηκε ένα αποτελεσματικό μέσο για την εξημέρωση των άγριων αλόγων. Για αυτό στη Θεά αποδόθηκαν τα επίθετα Χαλινίτις και Αθηνά Ιππία. Οι Αμαζόνες, οι γυναίκες μαχήτριες που ζούσαν ανατολικά της χώρας των Σκύθων κατάφεραν και εξημέρωσαν τα άλογα, όπως μας μαρτυρεί ο Ηρόδοτος.

Παράλληλα, στην αρχαία ελληνική μυθολογία μπορούμε να συναντήσουμε και όντα τα οποία είχαν στοιχεία από άλογα. Ο Ιππόκαμπος λ.χ. το άλογο της θάλασσας, το οποίο ήταν μέχρι τη μέση άλογο, αλλά αντί των πίσω ποδιών και της ουράς του αποδιδόταν ουρά ψαριού. Ακόμα, οι θρυλικοί Κένταυροι οι οποίοι είχαν σώμα και κεφάλι ανθρώπου αντί του λαιμού και του κεφαλιού του αλόγου. Υπάρχει υπόθεση ότι οι γρήγοροι καβαλάρηδες της Θεσσαλίας ήταν η αιτία της πίστης στους Κενταύρους. Ένας πολύ καλός ιππέας αλόγου μοιάζει σαν άλογο με ανθρώπινο θώρακα και κεφάλι αφού ο καλός ιππέας δείχνει σαν να είχε ενωθεί με το δίχως ένταση ήρεμο άλογο. Ή τουλάχιστον έτσι δείχνουν σε εκείνους που τους βλέπουν από μακριά να καλπάζουν πλησιάζοντας ή καθώς απομακρύνονται στον ορίζοντα. Εξάλλου οι κάτοικοί της Θεσσαλίας, Μακεδονίας, Θράκης και της Ηπείρου γνώρισαν τα άλογα πολύ νωρίτερα σε σχέση με τους κατοίκους της Αττικής, της Πελοποννήσου ή των νησιών του Αιγαίου. Ένα άλλο πασίγνωστο άλογο της αρχαίας μυθολογίας είναι το άλογο της Τροίας – Το επικό τεράστιο ξύλινο ομοίωμα αλόγου γεμάτο με Έλληνες πολεμιστές. (Εικ. 47). Εξάλλου η αρχαία Ελληνική μυθολογία είναι ένας χώρος που μας εμφανίζεται πλήθος αλόγων.

Για τα άλογα έχουμε αναφορές από πολλούς αρχαίους συγγραφείς. Όμως το σημαντικότερο έργο μας το άφησε ο Αθηναίος, λάτρης της Σπαρτιατικής πολιτιστικής παράδοσης Ξενοφών, που έζησε περίπου το 430 – 353 π. Χ. Το έργο του “Περί ιππικής” έγινε βασικότατο εγχειρίδιο για την εκτροφή αλόγων για αρκετούς αιώνες. Ακόμα και σήμερα το έργο αυτό είναι πολύ γνωστό στους ιππολόγους όλου του κόσμου και φυσικά στους λάτρεις του αλόγου. Στον ένα ή στον άλλο βαθμό μέσα από το έργο του Ξενοφώντα καταδεικνύεται η πολιτιστική σχέση των αρχαίων Ελλήνων με το άλογο. Όπως παρατηρεί: «Το άλογο είναι κάτι όμορφο, κανείς δεν θα κουραστεί να το κοιτάζει, όσο επιδεικνύεται στον θεατή με όλο του το μεγαλείο». Πολλά στοιχεία του έργου του παραμένουν επίκαιρα και σήμερα. Μάλιστα σε σχέση με ορισμένες περιοχές του σημερινού κόσμου μας είναι πολύ μπροστά. Ο Ξενοφώντας περιγράφει μεταξύ άλλων πως μπορεί κάποιος να αποκτήσει ένα καλό άλογο, πως πρέπει να το φροντίζει, πως να το εκτρέφει, αλλά και πως να το γιατρεύει από διάφορες ασθένειες ή τραυματισμούς. Ακόμα, πως να ιππεύει σωστά, πως να εκπαιδεύει ένα άλογο για πολεμικούς σκοπούς, για επιδείξεις, για αγώνες ή για εργασία. Γνώριζε πάρα πολύ καλά και με κάθε λεπτομέρεια την ανατομία του αλόγου, αλλά επίσης και το χαρακτήρα του.

Ενδιαφέρον είναι ότι στα ελληνικά περάσαμε από την λέξη ίππος στον όρο “άλογο” δηλαδή το όν που δεν μιλάει, άφωνο, αμίλητο. Το πέρασμα αυτό στον ένα ή στον άλλο βαθμό αντανακλά τις κοσμολογικές αλλαγές στην σκέψη και στον τρόπο κατανόησης του ζώου, όπως επίσης και της ίδιας της σχέσης των τοπικών κοινωνιών με τα άλογα. Ακόμα όμως από την αρχαιότητα οι Έλληνες θεωρούσαν το άλογο ως το δεύτερο πιο έξυπνο πλάσμα του κόσμου μετά τον άνθρωπο. Ήταν πολύ κοντά στην λογική του ανθρώπου, αλλά δεν μιλούσε. Από την άλλη, για τους αρχαίους Έλληνες και όχι μόνο για αυτούς, ειδικά μάλιστα από τους κλασικούς χρόνους και ύστερα η φύση αντιπροσώπευε έναν χώρο που ο άνθρωπος πρέπει να κυριαρχήσει. Το ιδανικό ήταν ο θεϊκός κόσμος, αλλά ο άνθρωπος θεωρούσε τον εαυτό του σημαντικά ανώτερο από τα ζώα. Σκοπός τους ήταν να υπηρετήσουν τον άνθρωπο. Ωστόσο, οι Έλληνες και στην βάση κυρίως της προσωκρατικής οντολογικής φυσιοκεντρικής προσέγγισης γνώριζαν ότι η σχέση με το άλογο πρέπει να είναι ισορροπημένη, διαφορετικά δεν θα ήταν σε δύσκολες καταστάσεις πιστό, θα ήταν επιθετικό, ή θα πέθαινε πρόωρα. Το άλογο όμως πέρα από τις ηθικολογικές κοσμοαντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων ήταν πολύ ακριβό. Ήταν πολύ ακριβό να πάρεις ένα άλογο και να το φροντίζεις όταν μάλιστα δεν μπορούσαν να το εκθρέψουν για κρέας ή γάλα. Μάλιστα, είναι επιπλέον πολύ ευαίσθητο στα τρόφιμα, απαιτητικό σε νερό, στην καθημερινή φροντίδα και στην επικοινωνία.

Τον 4ο αιώνα π.Χ. ένα άλογο κόστιζε από 200 έως 1.200 αργυρές δραχμές ανάλογα με την ηλικία του, το παράστημα του και την εκπαίδευσή του. Ένα αξιοπρεπές εκπαιδευμένο άλογο ιππασίας θα μπορούσατε να το αποκτήσετε με 600 έως 800 δραχμές. Ήταν περίπου η αξία μιας οικογενειακής οικίας στην πόλη. Κορυφαία πολεμικά άλογα πουλιόντουσαν πάνω από 800 δραχμές. Τα πολύ νεαρά πουλάρια, πολύ περισσότερο τα υπέργηρα άλογα ήταν ασφαλώς αρκετά φθηνότερα. Το φαγητό, το νερό και κάθε άλλη φροντίδα θα πρόσθεταν 30 δραχμές το μήνα στον προϋπολογισμό σας. Θα έπρεπε να πληρώνετε μισή δραχμή με μια δραχμή τη μέρα για ιπποκόμο που θα το φρόντιζε εκτός αν διαθέτατε σκλάβο. Για την απόκτηση σκλάβου πιθανότατα θα έπρεπε να καταβάλετε γύρω στο ένα τρίτο της τιμής ενός αλόγου. Οι περισσότεροι ελεύθεροι των πόλεων εκείνης της εποχής είχαν εισόδημα μόλις 0,5 — 1 δραχμή την ημέρα, από το οποίο συντηρούσαν πολύ σεμνά μια μικρή οικογένεια. Ο Ξενοφώντας μας επιβεβαιώνει ότι 360 δραχμές ετησίως είναι το ελάχιστο εισόδημα της οικογένειας ώστε να μην υποφέρει από πείνα ή άλλες ελλείψεις. Έτσι ξεκάθαρα διαπιστώνουμε πως τα άλογα ήταν μια εξαιρετικά ακριβή ενασχόληση και σίγουρα ήταν ένα χόμπι ή μια πολιτιστική αναφορά της άρχουσας τάξης. Ο Ηρόδοτος λ.χ. μας μεταφέρει την πληροφορία για ένα από τους κορυφαίους της Αθηναϊκής ελίτ, τον Κίμων. Κηδεύτηκε, σίγουρα στην βάση της προσωπικής επιθυμίας του, δίπλα στα άλογά του. Εν ζωή το υψηλό του εισόδημά επέτρεψε στον Κίμωνα να αγοράζει αρκετά, διακεκριμένα μάλιστα ακόμα και στους Ολυμπιακούς αγώνες, άλογα. Είναι προφανής η οικονομική ισχύς του Κίμωνα σε σχέση με τον μέσο ελεύθερο Αθηναίο πολίτη. Παράλληλα προσπερνώντας στενές και ιδεοληπτικές προσεγγίσεις για την αγάπη του Κίμωνα προς τα άλογα, αξίζει να σταθούμε στην εγωκεντρική λογική του που αντανακλούσε τις κοσμοαντιλήψεις της Αθηναϊκής κοινωνίας. Μια τέτοια λογική διαφαίνεται από την ίδια την διαδικασία της ταφής του ιδιοκτήτη μαζί με τα άλογα του που μας περιγράφει ο Ηρόδοτος. Ανάλογες οπτικές και συμπεριφορές προς τα άλογα (και όχι μόνο) στον ένα ή τον άλλο βαθμό χαρακτήριζαν ολόκληρη την Αθηναϊκή ελίτ της περιόδου εκείνης.

Πηγή :

https://atexnos.gr/%CE%BF-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CF%82-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%B1-%CE%AC%CE%BB%CE%BF/

https://atexnos.gr/%CE%BF-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CF%82-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%B1-%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3/