Πυξος ή Πυξάρι : Ο αειθαλής θάμνος των ελληνικών κήπων με τα δηλητηριώδη μέρη και την φαρμακευτική χρήση

Πυξος (και πυξάρι ή τσιμισίρι). Επιστημονικά λέγεται βούξος ο αειθαλής και είναι θάμνος της οικογένειας των βουξιδών (δικοτυλήδονα), που φυτρώνει μόνος του στα βουνά της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Εύβοιας. Καλλιεργείται γενικά στους κήπους και στα πάρκα ως καλλωπιστικό φυτό, σε πυκνές συστάδες ή για διαμόρφωση με ψαλίδισμα σχημάτων (μπορντούρες, κώνοι, μπάλες κλπ.). Υπάρχουν θάμνοι νάνοι (50-80 εκ. ) αλλά και ψηλές ποικιλίες (4-5 μ.). O π. είναι φουντωτός με πυκνή διακλάδωση και φύλλα αντίθετα, μικρά, ωοειδή, δερματώδη, σκουροπράσινα, γυαλιστερά στην άνω επιφάνεια. Έχει άνθη δίκλινα-μόνοικα, χωρίς στεφάνη, με μικρό τετρασέπαλο κάλυκα· οι στήμονες είναι επίσης τέσσερις και η ωοθήκη φέρει τρεις στύλους· ο καρπός είναι κάψα τρίκωχη. Ολόκληρο το φυτό είναι δηλητηριώδες· έχει ξύλο πάρα πολύ σκληρό, ανοιχτό κίτρινο, και χρησιμοποιείται στην τορνευτική και στην κατασκευή κομψοτεχνημάτων. Ο Πυξός (αρχ. πύξος), γνωστός ως πυξάρι ή τσαμσίρι, είναι αειθαλής (λατ. Buxus sempervirens) καλλωπιστικός θάμνος ή μικρό δένδρο με μικρά κίτρινα άνθη και γυαλιστερά σκουροπράσινα στην άνω επιφάνεια δερματώδη ωειδή φύλλα. Ανήκει στην οικογένεια των Πυξοειδών (Buxaceae). Ο πυξός έχει πάρα πολύ σκληρό, ανοιχτό κίτρινο, συμπαγές και ανθεκτικό ξύλο, γι' αυτό χρησιμοποιήθηκε από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα για την κατασκευή αγγείων, όπως η πυξίδα (αγγείο), ο φρυγικός αυλός, τα λευκά πιόνια στο σκάκι, αλλά και στην κατασκευή εγχόρδων και πνευστών οργάνων. Θεωρείται η πρώτη ανθοφορία του χρόνου διάρκειας τεσσάρων μηνών από τον Ιανουάριο ως τα μέσα Απριλίου και ως πρώτη πηγή γύρης για τις μέλισσες. 

Ο Πυξός ανήκει στην οικογένεια των Buxaceae, είναι αειθαλής θάμνος ή μικρό δένδρο που φτάνει σε ύψος τα 5 μέτρα, αργής ανάπτυξης, με γυαλιστερό και λείο, φλοιό σε γκρίζο χρώμα με τετράπλευρα σκληρά κλαδιά. Έχει μικρά, γυαλιστερά σκούρο-πράσινα στην άνω επιφάνεια πιο ανοιχτόχρωμα στη κάτω, δερματώδη, ωοειδή, άμισχα και αντίθετα φύλλα, με χνούδι στη κεντρική νεύρωση. Τα άνθη του είναι μικρά, πράσινο-κίτρινα, σε θυσάνους στις μασχάλες των φύλλων, κάθε θύσανος έχει ένα θηλυκό με 5 ή 6 πέταλα και τα υπόλοιπα με 4 πέταλα αρσενικά, ο καρπός καστανόχρωμη κάψα. H ανθοφορία του διαρκεί 4 μήνες από τον Ιανουάριο έως και τον Απρίλιο, σπάνια ανθίζει από το Δεκέμβρη, είναι πρώτη πηγή γύρης για τις μέλισσες και δίνει κίτρινη γύρη και πορτοκαλί μέλι. Αναπτύσσεται σε ηλιόλουστες και σε ημισκιερές τοποθεσίες, σε δάση κυρίως δρυός μαζί με σχίνους, ακόμη και σε φτωχά μετρίως υγρά, καλά στραγγιζόμενα εδάφη, πλούσια σε ασβέστιο και σε υψόμετρο μέχρι 1600 μέτρα. Είναι ανθεκτικό σε χαμηλές θερμοκρασίες ακόμη και κάτω των -23ºC. Όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη, ιδιαίτερα τα φύλλα και ο φλοιός. Τα φύλλα του συλλέγονται την άνοιξη, μετά την ανθοφορία, και ξηραίνονται για μετέπειτα χρήση. Ο φλοιός μπορεί να συγκομισθεί οποιαδήποτε στιγμή και ξηραίνεται για χρήση σε αφεψήματα. Διάφορα εκχυλίσματα και αρώματα παλαιότερα παρασκευάζονταν από τα φύλλα και το φλοιό. Τα φύλλα και ο φλοιός περιέχουν βουξίνη που είναι υπεύθυνη για την πικρή γεύση, ένα στερινικό αλκαλοειδές, καθώς και τέσσερα δευτερεύοντα αλκαλοειδή, πτητικές ουσίες, στυπτικά με υποτασικές ιδιότητες. Ο φλοιός επίσης περιέχει χλωροφύλλη, κερί, ρητίνη, κόμμι, λιγνίνη, θειικά άλατα καλίου και ασβεστίου, ανθρακικά άλατα του ασβεστίου και του μαγνησίου, φωσφορικά άλατα του ασβεστίου, του σιδήρου και διοξείδιο του πυριτίου. 

Ως φαρμακευτικό σκεύασμα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο υπό ιατρική παρακολούθηση, ή υπό την επίβλεψη κάποιου έμπειρου βοτανολόγου, γιατί είναι δηλητηριώδες και προκαλεί εμετούς, πόνους, διάρροια, δύσπνοια, ενώ στο τελευταίο στάδιο εμφανίζονται σπασμοί. Το φαρμακευτικό σκεύασμα έχει αντιπυρετικές, εφιδρωτικές και ναρκωτικές ιδιότητες, χρησιμοποιείται για να κατεβάσει τον υψηλό πυρετό, για παροξυσμό, σε περιπτώσεις ελονοσίας όταν το Κινίνο δεν ενεργεί καλά, σε πυρετούς που προκαλούνται από τον ερεθισμό των χοληδόχων πόρων και των ουροφόρων οδών, για το κατέβασμα της αρτηριακής πίεσης και καταστρέφει τα παράσιτα των εντέρων. Ένα πτητικό έλαιο που αποστάζετε από το ξύλο του έχει συνταγογραφηθεί σε περιπτώσεις επιληψίας. Η εξωτερική του χρήση που είναι πολύ λιγότερο επικίνδυνη χρησιμεύει στις ασθένειες του δέρματος, ποδάγρας και το ρευματισμό. Είναι φυτό που χρησιμοποιούν συχνά για φράκτες σε πλατείες ή ως χαμηλό διαχωριστικό σε κήπους, για να οριοθετήσει χώρους όπως μονοπάτια, είναι ιδανικό για τη διαμόρφωση σχημάτων, φυτεύοντας 4 φυτά ανά μέτρο σχηματίζει όμορφες χαμηλές και πυκνές μπορντούρες, επίσης μπορεί να διακοσμήσει βραχόκηπους αλλά και σε γλάστρες μπροστά από την είσοδο του σπιτιού. Έχει αργό ρυθμό ανάπτυξης, ανέχεται το κλάδεμα, είναι ανθεκτικό στο ψύχος, αναπτύσσεται καλύτερα σε καλά στραγγιζόμενα εδάφη με PH ελαφρώς όξινο έως ελαφρώς αλκαλικό και σε μερική σκιά, αντέχει στις ξηροθερμικές συνθήκες, έχει μέτριες απαιτήσεις σε νερό το καλοκαίρι, αντιπαθεί την υγρασία στις ρίζες του και δεν αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα με εχθρούς και ασθένειες. Ο πολλαπλασιασμός του γίνεται εύκολα το καλοκαίρι με μοσχεύματα μήκους περίπου 10 εκατοστών. Επειδή το ξύλο του είναι συμπαγές, σκληρό, αρραγές χρησιμοποιείται κυρίως στη ξυλογλυπτική, για την κατασκευή πιόνια στο σκάκι και στην κατασκευή εγχόρδων και πνευστών οργάνων. Επιστημονικές έρευνες που έβαλαν στο μικροσκόπιο τους τα μικρά κίτρινα άνθη του Ελληνικό πυξάρι, θεωρούν ότι έχει διεγερτικές ιδιότητες και γίνεται προσπάθεια, από το πυξάρι να γίνει το φυτικό Βιάγκρα.

Πηγή : https://el.m.wikipedia.org/wiki/Πυξός

http://www.agriamanitaria.gr/?gallery=%CF%80%CF%85%CE%BE%CF%8C%CF%82-%CF%80%CF%85%CE%BE%CE%AC%CF%81%CE%B9-buxus-sempervirens

http://greek_greek.enacademic.com/147743/πύξος