Ζέα η μαϋς ή καλαμπόκι ή αραβόσιτος : Η διαδεδομένη καλλιέργεια παγκοσμίως, η χρήση του σαν διατροφική πηγή και η μικρή θρεπτική αξία του

Το καλαμπόκι ή αραβόσιτος ή αραποσίτι έχει την επιστημονική ονομασία Zea mays. Η ελληνική επιστημονική ονομασία του φυτού είναι Αραβόσιτος ο κοινός ή Ζέα η μαϋς. Είναι σιτηρό της οικογένειας των Ποοειδών (Poaceae) ή Αγρωστωδών (Gramineae) και κατάγεται από την Αμερικάνικη ήπειρο όπου ήδη πριν από 5.500 χρόνια το καλλιεργούσαν οι Ίνκας, οι Μάγια και οι Αζτέκοι. Η Ελληνική ονομασία του, «αραβόσιτος», σημαίνει «ο σίτος (σιτάρι) των Αράβων» και εισήχθη στην Ελλάδα το 1600 από τη Βόρεια Αφρική. Το καλαμπόκι και η καλλιέργειά του είναι διαδεδομένη παγκοσμίως. Οι Η.Π.Α έχουν τη μεγαλύτερη παραγωγή στον κόσμο με 285 εκατομμύρια τόνους ετησίως. Ακολουθούν η Κίνα, η Βραζιλία και το Μεξικό. Στην Ελλάδα καλλιεργείται κυρίως στη Μακεδονία, τη Θράκη, την Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Η ετήσια παραγωγή φτάνει το 1,5 εκατομμύριο τόνους. Είναι ετήσιο, ψηλό φυτό με χοντρό όρθιο και συμπαγή βλαστό, στενά και μακριά φύλλα σε σχήμα σπαθιού και κυματιστά άκρα. Στην κορυφή του φυτού υπάρχει η αρσενική ταξιανθία που σχηματίζει θύσανο, έχει δε την ονομασία φόβη. Η θηλυκή ταξιανθία αποτελείται από ένα πλατύ στάχυ με παχύ άξονα, πάνω στον οποίο βρίσκονται τα άνθη σε σειρές. Η ταξιανθία αυτή ονομάζεται σπάδικας. Στη συνέχεια τη θέση των ανθών παίρνουν οι κόκκοι που καλύπτονται από φύλλα ενώ στην κορυφή του σπάδικα υπάρχει θύσανος αποτελούμενος από πολλές μακριές τριχοειδείς κλωστές. Σπέρνουμε το καλαμπόκι την Άνοιξη, 10 με 15 ημέρες μετά τους τελευταίες παγετούς στην περιοχή μας. Σημαντική παράμετρο αποτελεί η θερμοκρασία του εδάφους καθώς οι περισσότερες ποικιλίες αραβόσιτου δεν φυτρώνουν αν οι θερμοκρασία εδάφους είναι κάτω από 10 βαθμούς Κελσίου. Όταν η θερμοκρασία του εδάφους φτάσει τους 15 βαθμούς Κελσίου, οι σπόροι φυτρώνουν γρήγορα και τα φυτάρια καλαμποκιού εμφανίζονται από το έδαφος σε 7 με 10 ημέρες. Το βάθος σποράς των σπόρων καλαμποκιού, εξαρτάται από την υγρασία στο έδαφος. Αν το έδαφός μας κρατά υγρασία ψηλά, τότε βάζουμε τους σπόρους σε βάθος 2 με 3 εκατοστά. Αν στο έδαφός μας η υγρασία βρίσκεται βαθύτερα, σπέρνουμε τους σπόρους ακόμη και σε βάθος 8 εκατοστών. Το καλαμπόκι θέλει πολύ νερό. Να το θυμάστε αυτό.


Σπέρνουμε τα καλαμπόκια σε σειρές. Ποτέ μην σπέρνετε μόνο μία σειρά. Σπείρετε όσες περισσότερες σειρές μπορείτε, την μία κοντά στην άλλη. Το γιατί θα το δούμε στη συνέχεια και έχει σχέση με την διαδικασία γονιμοποίησης των καλαμποκιών. Σίγουρα έχετε δει τις εκτάσεις φυτεμένες με καλαμπόκι σε Ελλάδα και Αμερική, με τα καλαμπόκια το ένα δίπλα στο άλλο. Συνήθως μέσα σε τέτοιες εκτάσεις γίνονται και τα αγρογλυφικά. Οι αποστάσεις σποράς των σπόρων καλαμποκιού σε μία γραμμή είναι 30 με 40 εκατοστά. Οι απόσταση ανάμεσα στις γραμμές είναι από 50 έως 100 εκατοστά. Για οικιακή καλλιέργεια, θα συνιστούσα οι απόσταση ανάμεσα στις γραμμές να είναι κοντά στα 50 εκατοστά. Η σκίαση που δημιουργούν τα φυτά, μειώνει τον ρυθμό που το έδαφος χάνει το νερό λόγω της εξάτμισης. Επίσης, επειδή σίγουρα μιλάμε για περιορισμένο χώρο, θέλουμε να τον εκμεταλλευτούμε το δυνατόν περισσότερο. Το καλαμπόκι έχει στο ίδιο φυτό και τα αρσενικά και τα θηλυκά γονιμοποιητικά όργανα. Είναι μόνοικο (monoecious). Τα αρσενικά γονιμοποιητικά όργανα εμφανίζονται στην κορυφή με τη μορφή μίας αρσενικής ταξιανθίας που ονομάζεται φόβη (tessel). Από αυτήν προέρχεται η γύρης που θα γονιμοποιήσει τα θηλυκά άνθη. Η θηλυκή ταξιανθία καλείται σπάδικας και βρίσκεται χαμηλότερα στο φυτό. Θα την παρατηρήσετε εύκολα καθώς έχει τη μορφή θύσσανου που εξέχει από την κορυφή του ωτίου. Μέσα στο ωτίο βρίσκεται αυτό που συνέχεια θα γίνει το καλαμπόκι που θα φάμε. Ότι μείνει από την θύσσανο όταν ωριμάσει το καλομπόκι, είναι οι καφέ μακρυές ίνες, αυτές που ονομάζουμε “μουστάκια” του καλαμποκιού. Για να γονιμοποιηθεί το καλαμπόκι, θα πρέπει η γύρης από την αρσενική ταξιανθία (φόβη) που βρίσκεται στην κορυφή, να φτάσει στη θηλυκή ταξιανθία (σπάδικας) που βρίσκεται χαμηλότερα. Κάθε ταξιανθία παράγει 2 με 25 εκατομμύρια κόκκους γύρης που παράγονται σε ανθήρες. Αυτό γίνεται με φυσικό τρόπο και με τη βοήθεια του ανέμου, όταν οι συνθήκες είναι ιδανικές. Και πότε είναι οι συνθήκες ιδανικές; Συνήθως δύο φορές την ημέρα. Μεταξύ 9 με 11 το πρωί που έχει φύγει η πρωινή υγρασία, και το απόγευμα. Το πρωί όμως έχουμε την πολύ μεγαλύτερη, κύρια, απελευθέρωση της γύρης. Δεν απελευθερώνουν ταυτόχρονα όλοι οι ανθήρες τη γύρη μαζί. Συνήθως αυτό γίνεται σταδιακά σε διάστημα 7 ημερών. Η γύρη μεταφέρεται με τον αέρα και κάποια από αυτή πέφτει επάνω στον σπάδικα (φούντα) της θηλυκής ταξιανθίας που βρίσκεται χαμηλότερα και την γονιμοποιεί ώστε να αρχίσει να παράγεται ο καρπός του καλαμποκιού. Το ενδιαφέρον είναι ότι μόνο το 5% περίπου της γύρης ενός φυτού, θα γονιμοποιήσει το ίδιο το φυτό. Το υπόλοιπο 95% προσπαθεί να γονιμοποιήσει τα κοντινά του φυτά. Γι' αυτό και σπέρνουμε τα καλαμπόκια κοντά το ένα στο άλλο. Για να μπορούν να γονιμοποιηθούν μεταξύ τους. Αν έχετε λίγα καλαμπόκια, μπορείτε με ένα πινέλο, να παίρνετε γύρη από την αρσενική ταξιανθία και να τη μεταφέρετε στη θηλυκή ταξιανθία των γειτονικών φυτών. Ο θύσανος της γονιμοποιημένης θηλυκής ταξιανθίας, από λευκό χρώμα, θα αρχίσει να γίνεται καφέ μέχρι τελικά να γίνουν τα γνωστά μουστάκια. Ανάλογα με την επιτυχία της διαδικασίας γονιμοποίησης, τόσα περισσότερα σπυριά θα έχει το καλαμπόκι.


Παρότι το καλαμπόκι είναι βασική πηγή διατροφής σε πολλές χώρες, η θρεπτική του αξία είναι μικρότερη απ’ ότι στα άλλα σιτηρά. Επίσης το ψωμί που παράγεται από το καλαμπόκι, γνωστό με το όνομα μπομπότα, δεν είναι καλής ποιότητας. Το άμυλο καλαμποκιού (κορν φλάουρ ή άνθος αραβοσίτου) χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική, στην παραγωγή αμυλούχων προϊόντων και στην αλλαντοποιία. Στη Λατινική Αμερική το καλαμπόκι χρησιμοποιείται ως βάση ενός είδους ζύμης από την οποία παρασκευάζονται οι « τορτίγιας», επίπεδες πίτες που αντικαθιστούν το ψωμί. Στη διατροφή επίσης χρησιμοποιείται και το λάδι του καλαμποκιού, το γνωστό αραβοσιτέλαιο. Οι κόκκοι του καλαμποκιού, με κατάλληλη επεξεργασία, μπορεί να γίνουν και αλκοόλη βιομηχανικής χρήσης. Όμως χρήσιμα είναι και τα μη φαγώσιμα μέρη. Έτσι από το καλάμι φτιάχνεται χαρτί και χαρτόνι. Οι άξονες των σπαδίκων μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν καύσιμο και στην παραγωγή διαφόρων διαλυτών χρήσιμων στη βιομηχανία. Τα υπολείμματα από την κατεργασία του καλαμποκιού αποτελούν και μια από τις σημαντικότερες πηγές βιομάζας.
Πηγή : https://el.m.wikipedia.org/wiki/Καλαμπόκι
http://www.kalliergo.gr/kalliergies-odigies/blog-kalliergo/11699-kalampoki-kalliergeia-basikes-gnoseis.html