Θεός Διόνυσος : Ο Θεός προστάτης της αμπελουργίας και της οινοποιίας στην αρχαία Ελλάδα

Οι Αρχαίοι Έλληνες οδήγησαν την αμπελουργική και οινοποιητική τεχνολογία στο απόγειο της ακμής της στον αρχαίο κόσμο. Τα στοιχεία που παρατίθονται παρακάτω για την Αρχαίο Ελλάδα αναφέρονται στη μυθολογία της και στην ιστορία της από την 3η χιλιετηρίδα π.Χ. ως τον 1ο αιώνα π.Χ. Οι Αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν το κρασί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους. Αυτό επιβεβαιώνεται από μια σειρά θεότητες που επινόησαν, με κεντρικό πρόσωπο το Διόνυσο. Ο Διόνυσος ήταν ο θεός της γονιμότητας, του κρασιού και του θεάτρου. Πατέρας του ήταν ο Δίας και μητέρα του η Σεμέλη , κόρη του Κάδμου, βασιλιά της Θήβας. Η Ήρα, όμως, με τέχνασμα προκάλεσε το θάνατό της. Το μίσος της Ήρας δεν έσβησε με το θάνατο της Σεμέλης αλλά στράφηκε προς το παιδί. Ο Διόνυσος για να γλυτώσει από τη μανία της Ήρας, αναγκάζεται να φεύγει διαρκώς και να κρύβεται σε βουνά και δάση. Μόνιμοι σύντροφοί του σ’ αυτή την ατελείωτη φυγή οι Σειληνοί, οι Μαινάδες και οι Πάνες. Κάποια μέρα ο Διόνυσος επισκέφθηκε την Αιτωλία όπου τον υποδέχτηκε ο βασιλιάς Οινέας. Εκτιμώντας τη φιλική υποδοχή που του έγινε, ο Διόνυσος έκανε ένα δώρο στον Οινέα, του χάρισε ένα κλήμα και του έδωσε τις πρώτες οδηγίες για το πως θα το καλλιεργήσει. Στην Αθήνα διαδόθηκε ο μύθος πως όταν ερχόταν ο Διόνυσος στην Ελλάδα, κατέβηκε στην Ικαρία (τοποθεσία που βρισκόταν στις πλαγιές του Πεντελικού) στο βασιλιά Ίκαρο. Για να τον ευχαριστήσει για τη φιλοξενία που του έδειξε, ο Διόνυσος του δώρισε ένα ασκί κρασί και τον συμβούλεψε να κρύψει καλά το δώρο του. Οι βοσκοί όμως βρήκαν το ασκί, ήπιαν το άγνωστο και θαυμαστό ποτό, μέθυσαν και μεθυσμένοι καθώς ήταν σκότωσαν τον Ίκαρο. Από τότε, λέει ο θρύλος, οι Αθηναίοι φοβούνται να πιουν καθαρό κρασί. Ο Διόνυσος παντρεύτηκε αργότερα την Αριάδνη και απέκτησε μαζί της δύο παιδιά, το Στάφυλο και τον Οινοπίωνα.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο Στάφυλος ήταν ένας από τους βοσκούς του Οινέα. Καθώς έβοσκε τα κοπάδια του, ο Στάφυλος παρατήρησε ότι μια κατσίκα τρώγοντας τους καρπούς κάποιου φυτού γινόταν πιο ζωηρή. Ο Στάφυλος πήρε τότε τον καρπό και τον έδειξε στο βασιλιά Οινέα ο οποίος δοκίμασε το χυμό του. Έτσι, στον καρπό έδωσε το όνομα του βοσκού και στο χυμό το δικό του. Ο Διόνυσος, με το κρασί κατάφερε να συμφιλιώσει τον Ήφαιστο με την Ήρα και να συμφιλιωθεί κι αυτός μαζί της. Αυτά αντανακλούν την πεποίθηση των Αρχαίων Ελλήνων ότι το κρασί δρα καταλυτικά στην επικοινωνία των ανθρώπων, γι’ αυτό συμφιλιώνει ακόμα και θεούς. Γύρω από το Διόνυσο υπήρχαν διάφορες μορφές που τον συνόδευαν, οι Σάτυροι και οι Σειληνοί. Η καταγωγή αυτών των θεοτήτων (με τις οπλές, τα μακριά αυτιά, τα κέρατα κλπ.) τοποθετείται κάπου στα νησιά του Αιγαίου. Ένας φίλος του Διονύσου τον βοηθούσε κάθε φορά που ο θεός ήταν μεθυσμένος. Ονομαζόταν Άμπελος. Ο Άμπελος πέθανε νέος και μετά από παράκληση του Διονύσου, ο Δίας τα μεταμόρφωσε στο ομώνυμο φυτό. Το κρασί, εκτός από τη χρήση του για την τέρψη των ανθρώπων, εχρησιμοποιείτο από αρχαιοτάτων χρόνων ως φαρμακευτική ουσία: ιατρικές δίαιτες, παραγωγή φαρμάκων, πλύση τραυμάτων ήταν μερικές από τις χρήσεις του. Εχρησιμοποείτο επίσης στις σπονδές. Ένας βωμός, μια οινοχόη για να γεμίζουν με κρασί τη φιάλη με την οποία έριχναν το κρασί στο βωμό, είναι εικονογραφικά στοιχεία μιας σπονδής, όπως αυτή απεικονίζεται σε πολλά αγγεία. Κρασί προσφερόταν και στον πολεμιστή όταν αναχωρούσε για τον πόλεμο. Σώζεται σε αγγειογραφία η προσφορά κρασιού από την Ανδρομάχη στον αγαπημένο της Έκτορα. Η τεράστια οικονομική σημασία του κρασιού είχε ως αποτέλεσμα την νομοθετική του προστασία. Είχε μάλιστα επινοηθεί από του Αρχαίους Έλληνες για πρώτη φορά η έννοια της ονομασίας προέλευσης. Έτσι έχουμε δει κείμενα περιγραφής διαφόρων τοπικών οίνων: το Χίο οίνο (τον άριστον των άλλων οίνων), το Λέσβιο οίνο (τον εύπνουν), το Μενδήσιο οίνο (τον λευκόν και αυστηρόν), το Θάσιο οίνο (τον ευώδη).