Άροτρο : Το πιο σημαντικό εργαλείο της αρχαίας αγροτικής καλλιέργειας

Το άροτρο υπήρξε το πιο σημαντικό εργαλείο της αρχαίας αγροτικής καλλιέργειας. Ο Όμηρος και ο Ησίοδος αναφέρονται σ' αυτό. Ο Όμηρος αναφέρεται στο πηκτόν άροτρο, ενώ ο Ησίοδος συνέστηνε την κατασκευή δύο ειδών αρότρων, σε περίπτωση που έσπαγε το ένα, το αυτόγυον και το πηκτόν. Το αυτόγυον πρέπει να ήταν το παλιότερο μινωικό άροτρο, γνωστό από τα ιδεογράμματα της κρητικής ιερογλυφικής γραφής που επιβίωσε μέχρι το β΄ μισό του 6ου αιώνα π.Χ., ενώ το πηκτόν ήταν μία νέα εφεύρεση που μπορούσε να σπάσει πιο δύσκολα και έτσι δεν ήταν δυνατόν να αχρηστευθεί τελείως. Αυτό ήταν πιο πρακτικό, καθώς τα σπασμένα τμήματα μπορούσαν να αφαιρεθούν και να αντικατασταθούν από νέα. Το ελληνικό αλλά και το ρωμαϊκό άροτρο ανήκουν στην κατηγορία του σπαστού αρότρου; (breaking plough), με συμμετρικότητα στο σχέδιο, διαφέροντας από τα σημερινά άροτρα, καθώς βασικά έσκαβαν το χώμα σε μικρό βάθος, γεγονός το οποίο ταίριαζε στα εδάφη της περιοχής. Τα διάφορα μέρη του αρότρου ήταν κατασκευασμένα από ξύλο, εκτός από το προσαρμοσμένο τμήμα και τους τόρμους για την ένωση των μερών.

Γενικά το βασικό σχήμα του αρότρου μέσα στα χρόνια παρέμεινε το ίδιο. Το τιμόνι του αρότρου, ο λεγόμενος ιστοβοεύς, κατασκευάζονταν από ασαπές ξύλο δάφνης ή φτελιάς, το αλετροπόδι, το λεγόμενο έλυμα, από δρυ και ο γύης από πουρνάρι. Στο πηκτόν άροτρο ο γύης συνδεόταν με το έλυμα με ξύλινο γόμφο, ενώ στο αυτόγυον το έλυμα και ο γύης ήταν από το ίδιο ξύλο. Σε αντίθεση με τα άροτρα με πλαίσιο, αυτά τα συμμετρικά αρχαία άροτρα δεν διαμόρφωναν επίστεψη. Σε περίπτωση που χρειάζονταν για να καλυφθεί ο καρπός ή για την αποστράγγιση, προσθαφαιρούμενες πτέρυγες χρησιμοποιούνταν για να πατάνε το χώμα δεξιά και αριστερά, διαμορφώνοντας κορυφογραμμές και αυλάκια. Από τα υπάρχοντα στοιχεία προκύπτει η διαπίστωση της εξέλιξης του μπροστινού μέρους του αρότρου από το χωρίς προστασία τμήμα στο προσθαφαιρούμενο μέρος, αρχικά από ξύλο και αργότερα από σίδηρο, με τα παλιότερα δείγματα να προέρχονται από τη Μεσοποταμία και με διάφορες ποικιλίες υνιών. Ο Πλίνιος (18. 171-2) αναφέρεται σε διάφορες περιπτώσεις υνιών, με πιο σημαντικό ένα sleeved σιδερένιο μέρος με μία κάθετη κόψη και με οριζόντιες κοφτερές ακμές σε κάθε πλευρά, για το όργωμα σκληρότερων εδαφών, το οποίο μάλιστα έκοβε παράλληλα και τις ρίζες από τα αγριόχορτα, εξοικονομώντας ταυτόχρονα χρόνο για τις μετέπειτα εργασίες. Ο Πλίνιος ως μεγάλη τεχνική εξέλιξη αναφέρει την προσθήκη δύο μικρών τροχών στο άροτρο στα ρωμαϊκά χρόνια, ως απάντηση στα πολύ σκληρά χώματα της περιοχής. Σε χάλκινα συμπλέγματα του 600 π.Χ. απεικονίζεται αγρότης να οργώνει με ζεύγος βοδιών, με το ζυγό στερεωμένο στα κέρατα των ζώων, με ένα από αυτά να γυρίζει ανάποδα, βουστροφηδόν. Ο αγρότης κρατά με το ένα χέρι τη λαβή του αρότρου, ενώ το δεξί του πόδι είναι στο έδαφος και το αριστερό στο έλυμα. Στην αγγειογραφία πάλι ο ζυγός απεικονίζεται στον τράχηλο των ζώων, ο άνδρας κρατά με το ένα χέρι την εχέτλη και με το άλλο το κέντρον και από πίσω ένας άλλος καλύπτει τους σπόρους. Άλλο ένα σχετικό με το όργωμα εργαλείο ήταν η μάκελλα, η αξίνα δηλαδή για την κάλυψη των σπόρων, το άνοιγμα αρδευτικών αυλακιών, το σκάψιμο και το σκάλισμα των δέντρων. Η μάκελλα είχε τη μία λεπίδα πλατιά και την άλλη κάθετη με αιχμηρή απόληξη.