Στην οικολογική, αλλά και στο ρεύμα της τη βιοδυναμική γεωργία, η στάχτη βρίσκει ευρεία εφαρμογή. Χρησιμοποιείται ως λίπασμα, ως βελτιωτικό της μηχανικής σύστασης και ως διορθωτικό της οξύτητας του εδάφους και ως φυτοπροστατευτικό προϊόν. Τα κέντρα παραγωγής βιοενέργειας, εφόσον η βιομάζα που χρησιμοποιούν παράγεται οικολογικά αποτελούν σοβαρές πηγές διασφάλισης στάχτης. Αρκεί να σκεφτεί κανείς πως σύμφωνα με το Περιφερειακό Εργαστήριο Αναλύσεων και Ερευνας της Aisne (LDAR) το 2010 παράχθηκαν 1.500.000 τόνοι στάχτης. Γενικά ένας τόνος ξηρού ξύλου καιόμενος σε μία θερμοκρασία 766 – 1046ο C αποδίδει 0.08 – 0.20 m3 (κυβικά μέτρα). Γενικά η μέση απόδοση των ξύλων σε στάχτη κυμαίνεται στο 6 – 10%. Οταν η καύση των ξύλων δεν είναι πλήρης, τότε η στάχτη εμπεριέχει σε υψηλή συγκέντρωση άνθρακα, που μπορεί να φτάσει μέχρι και 60%. Στην περίπτωση της τέλειας καύσης το ποσοστό αυτό κυμαίνεται στο 10%. Η χημική σύνθεση της στάχτης εξαρτάται από πολλές παραμέτρους. Το φυτικό είδος που καίγεται, το τμήμα του φυτού, τη φύση του εδάφους, τη θερμοκρασία καύσης και την περίοδο του έτους που έχει συλλεγεί το ξύλο. Οι στάχτες από τα δασικά είδη είναι πλούσιες σε Κάλιο (K), ενώ εκείνες των ετησίων φυτών σε Πυρίτιο (Si). Στη φλούδα και στα φύλλα η ποσοτική παρουσία των συστατικών της στάχτης είναι μεγαλύτερη. Οι βραχίονες έχουν περισσότερα συστατικά από τον κορμό, ο οποίος με τη σειρά του είναι πλουσιότερος σε σύγκριση με τη ρίζα. Το ξύλο που κόβεται το καλοκαίρι δίνει στάχτη πλουσιότερη σε Κάλιο και Φώσφορο (P). Η καύση σε χαμηλή θερμοκρασία δίνει στάχτη πλουσιότερη σε στοιχεία και επομένως καλλίτερης ποιότητας. Τα σκληρά ξύλα αποδίδουν περισσότερη στάχτη από τα μαλακά (κωνοφόρα). Τα οπωροφόρα δέντρα δίνουν περισσότερη στάχτη από τα κωνοφόρα.Γενικά η στάχτη εισφέρει στο έδαφος στο οποίο εφαρμόζεται Ασβέστιο (Ca), Κάλιο, Φώσφορο, Μαγνήσιο (Mg), Θείο (S), Νάτριο (Na) και Πυρίτιο καθώς και άλλα ιχνοστοιχεία όπως Χαλκό (Cu), Σίδηρο (Fe),Ψευδάργυρο (Zn), Βόριο (B), Κοβάλτιο (Ko), Μολυβδαίνιο (Mo), Νικέλιο (Ni), Βάριο (Ba), Αλουμίνιο (Al) και Μαγγάνιο (mn). Δεν περιέχει παρά μόνο ίχνη Αζώτου (N). Γι’ αυτό στην οικολογική γεωργία η προσθήκη στάχτης συνδυάζεται με τη χλωρή λίπανση ψυχανθών ή με κομποστοποιημένη κοπριά. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να περιέχει και Χλώριο (Cl).
Είναι κατανοητό πως όλες οι στάχτες δεν μπορούν να περιέχουν όλα τα παραπάνω αναφερθέντα στοιχεία. Για τον λόγο αυτό στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν πολλές χημικές αναλύσεις της στάχτης που δείχνουν μεγάλη διαφορά. Για παράδειγμα η στάχτη της ερυθρελάτης περιέχει 1.4 % Φώσφορο, 4.3 Κάλιο, 36.1 Ασβέστιο, 2.5 Μαγνήσιο και 0.19 Θείο. Ανιχνεύονται επίσης τα ιχνοστοιχεία Ψευδάργυρος 69.5 mg/Kg (χιλιοστόγραμμα/κιλό), Μόλυβδος 10.7, Νικέλιο 25.9, Χαλκός 79.5 Κάδμιο < 0.4, Χρώμιο (Cr) 17,9 και Μαγγάνιο 30400. Στη στάχτη του πεύκου διαπιστώνεται η παρουσία 0.7% Φωσφόρου, 4.3 Καλίου, 15.0 Ασβεστίου, 1.7 Μαγνησίου και 0.06 θείου. Περιέχει επίσης 279 mg/Kg Ψευδάργυρο, 34 Μόλυβδο, 26 Νικέλιο, 34 Χαλκό, 0.26 Κάδμιο, 47 Χρώμιο και 10000 Μαγγάνιο. Στα σιτηρά η στάχτη εμπεριέχει 4.9 % Φώσφορο, 9.0 Κάλιο και 3.0 Μαγνήσιο και Θείο, 190 mg/Kg Ψευδάργυρο, 15 Μόλυβδο, 36 Νικέλιο, 93 Χαλκό, <0.5 Κάδμιο, 61 Χρώμιο και 2800 Μαγγάνιο. 100 Kg (κιλά) στάχτης αποδίδουν κατά μέσο όρο σε 1 στρέμμα 17,4 Kg Ασβέστιο, 5,2 Κάλιο, 3,5 Μαγνήσιο καιν 3,1 Φώσφορο εκφραζόμενα σε CaO, Κ2Ο, MgO και P2O5 αντίστοιχα. Η προσθήκη 100 – 200 κιλών στάχτης στο στρέμμα καλύπτει τις ανάγκες των φυτών σε Κάλιο, Φώσφορο και Μαγνήσιο για 2 τουλάχιστον χρόνια. Αν το έδαφος, στο οποίο αναπτύχθηκαν τα φυτά, που το ξύλο τους κάηκε, περιείχε βαριά μέταλλα όπως Κάδμιο (Cd) ή Χρώμιο ή Μόλυβδο (Pb) η στάχτη αυτή δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην οικολογική γεωργία. Ιδιαίτερα για το Κάδμιο, η συγκέντρωση στη στάχτη δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 46 mg/Kg. Ανώτατα όρια υπάρχουν επίσης και για τον Ψευδάργυρο (5000 mg/Kg) και το διαλυτό σε ζεστό νερό Βόριο (43 mg/Kg). Η υγρασία της στάχτης δεν πρέπει να ξεπερνάει το 1%. Η οξύτητα της στάχτης είναι κατά κανόνα μεγαλύτερη του 10. Συνήθως η τιμή αυτή είναι γύρω στο 12,5. Τη βασική αντίδραση της στάχτης αποδίδουν τα οξείδια CaO, K2O, MgO, Na2O, Al2O3, Fe2O3, MgO, MnO, P2 O5, SiO 2, Na2CO3 και NaHCO3. Η ισοδυναμία της στάχτης με το CaCO3 ποικίλει από 5 – 50%.
Η στάχτη χρησιμοποιούνταν κατά την αρχαιότητα σε μεγάλο βαθμό για τη λίπανση των καλλιεργειών. Πριν έλθει στο γεωργικό προσκήνιο η στοιχειακή λίπανση του Justus von Liebig η κοπριά και η στάχτη ήταν τα βασικά υλικά για τη λίπανση των καλλιεργειών. Η οικολογική γεωργία που έχει σήμερα δεθεί στο άρμα της επιστήμης και κατάφερε να φέρει στην πράξη πολλά μυστικά της φύσης έχει αναδείξει σε μεγάλο βαθμό την αξία της στάχτης ως λίπασμα. Μια γαλλική παροιμία λέει πως «όποιος σπέρνει Κάλιο συγκομίζει ποσότητα». Το Κάλιο δεν ευνοεί τη βλάστηση, αλλά την ανθοφορία και την καρποφορία. Κι αυτό «καταφέρνει» η στάχτη για τα τεύτλα, τα φασόλια, την πατάτα και τα σιτηρά που έχουν μεγάλη απαίτηση σε Κάλιο. Στην Αλμπέρτα για παράδειγμα χρησιμοποιούνται σε ετήσια βάση 170.000 τόνοι στάχτης για τις καλλιέργειες. Η καλλίτερη εποχή για την προσθήκη της στάχτης στον λαχανόκηπο και στις γλάστρες είναι ο χειμώνας. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται αμέσως από τη φωτιά. Θα πρέπει να αποθηκεύεται σε μεταλλικό δοχείο και μετά έναν μήνα να χρησιμοποιείται. Δεν συνιστάται η προσθήκη σε οξεόφιλα φυτά. Τέτοια φυτά είναι οι φτέρες, η γαρδένια, η καμέλια, το ρείκι, η καστανιά, η βελανιδιά, η γεντιανή, η αρνίκη, η αζαλέα, το ροδόδεντρο και πολλά άλλα. Πρέπει να ανακατεύεται με το χώμα. Αν τυχόν έχει πέσει στάχτη στα φύλλα θα πρέπει να ξεπλένονται. Σήμερα η στάχτη για γεωργική χρήση διατίθεται στο εμπόριο σε ειδική συσκευασία στην οποία αναγράφεται υποχρεωτικά η περιεκτικότητα σε Ασβέστιο, Κάλιο, Φώσφορο και Μαγνήσιο και ενδεχόμενα ιχνοστοιχεία. Η ενσωμάτωση της στάχτης δεν πρέπει να γίνεται σε εδάφη που απέχουν λιγότερο από 50 μέτρα από υδροφόρους ορίζοντες. Δεν επιτρέπεται επίσης στα παγωμένα ή καλυπτόμενα από χιόνι εδάφη. Ακόμα συνιστάται να αποφεύγεται η εφαρμογή της με δυνατό άνεμο.
Η στάχτη ενδυναμώνει τις ντομάτες, τα αμπέλια, τα φασόλια, το σπανάκι, τον αρακά, το αβοκάντο και τα σκόρδα που αγαπούν το Ασβέστιο και το Κάλιο. Συστήνεται η προσθήκη στον λάκκο κατά τη φύτευση σε ποσότητα ¼ του φλιτζανιού. Θετική αντίδραση δείχνουν και τα υδρόβια φυτά, αν προστεθεί μια κουταλιά της σούπας στάχτη στα 1.000 λίτρα νερού. Στο χωράφι πρέπει να σκορπίζεται σε λεπτό στρώμα και να παραχώνεται πολύ επιφανειακά. Για ριζοπότισμα των φυτών παρασκευάζεται ειδικό «σταχτόγαλα» με την προσθήκη 1 κιλού στάχτης σε ανάλογη ποσότητα, ώστε να γίνει γάλα, ποσότητα νερού. Γενικά η ποσότητα της στάχτης που χρησιμοποιείται για λίπασμα κυμαίνεται από 70 – 100 g/m2. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής πως η στάχτη είναι ένα από τα καλύτερα υλικά για τη διόρθωση της οξύτητας του εδάφους. Οταν η οξύτητα του εδάφους κυμαίνεται από 6.5 – 7 τα φυτά αναπτύσσονται καλύτερα και αφομοιώνουν με τον αποτελεσματικότερο τρόπο τα θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν στο εδαφικό διάλυμα. Επιπλέον ευνοείται η ανάπτυξη της εδαφομικροχλωρίδας και πανίδας και το έδαφος γίνεται πλουσιότερο σε αφομοιώσιμα θρεπτικά συστατικά. Η διόρθωση της οξύτητας κατά κανόνα γίνεται με τον γεωργικό ασβέστη. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως ασβεστοποίηση ή βασεοποίηση του εδάφους. Η στάχτη θεωρείται ανώτερη από τον γεωργικό ασβέστη για τη βασεοποίηση του εδάφους. Κι αυτό γιατί η στάχτη είναι πιο ευδιάλυτη στο νερό και επιταχύνει τη διαδικασία. Ενώ με το γεωργικό ασβέστη πρέπει να περάσουν 6 – 12 μήνες για να γίνει η διόρθωση με τη στάχτη δεν χρειάζεται παρά ένας μόνο μήνας. Ακόμα ο γεωργικός ασβέστης είναι πιο ακριβός και δεν έχει εκτός από το Ασβέστιο άλλα θρεπτικά συστατικά. Το πολύ αν προέρχεται από δολομίτη να περιέχει και Μαγνήσιο. Η παρουσία του γεωργικού ασβέστη στο έδαφος μπορεί να ελευθερώσει Κάλιο από τα ορυκτά της αργίλου και να προκαλέσει έκπλυση. Αντίθετα η στάχτη στην πράξη είναι χωρίς κόστος. Σε πολλές χώρες τα κέντρα βιοενέργειας παραδίνουν τη στάχτη δωρεάν στο αγρόκτημα. Η στάχτη σε αντίθεση με τον γεωργικό ασβέστη μπορεί να εφαρμοστεί με λιπασματοδιανομέα καθόλη την καλλιεργητική περίοδο. Περιέχει εκτός από το Ασβέστιο και Μαγνήσιο και πολλά άλλα μακρο και μικροστοιχεία. Από πλευράς θρεπτικών στοιχείων μπορεί να υποκαταστήσει ακόμα και την κοπριά. Με βάση την ισοδυναμία της στάχτης με τον γεωργικό ασβέστη μπορεί κανείς να εκτιμήσει την ποσότητα σε στάχτη που πρέπει να προσθέσει. Για παράδειγμα, αν έχουμε μία στάχτη ισοδύναμη με 11% με τον γεωργικό ασβέστη, τότε για ένα πηλώδες έδαφος που χρειάζονται 0.275 τόνοι για τη διόρθωση της οξύτητας από 6.0 στο 6.5 θα χρειαστούν να προστεθούν για ένα βάθος 15 cm 2.75 τόνοι στάχτη. Κατά κανόνα τα 20 κιλά στάχτης είναι ισοδύναμα με 6 κιλά ασβεστόλιθο. Πρακτικά για την αύξηση της οξύτητας κατά 0.3 – 0.4 χρειάζονται περίπου 5 – 10 kg/100 m2 (κιλά/τετραγωνικό μέτρο), ή μια φτυαριά στα 5 m2. Για τα εδάφη με οξύτητα γύρω στα 6.5 – 7 μία ασφαλής ποσότητα στάχτης θα ήταν 110 Kg (κιλών) στο στέμμα μια φορά τον χρόνο. Στα πολύ ελαφρά εδάφη συστήνεται η ενσωμάτωση 50 – 60 στο στρέμμα, στα ελαφρά 110 – 137 και στα βαριά 142.5 – 220. Επειδή η στάχτη είναι ευδιάλυτη και αλκαλικής αντίδρασης σε μεγάλη συγκέντρωση μπορεί να δημιουργήσει υπερβολική συγκέντρωση αλάτων και μείωση της ανάπτυξης των φυτών και του μικροβιακού πληθυσμού. Ακόμα μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα τμήματα που έρχεται σε άμεση επαφή.
Η στάχτη βελτιώνει τη διαδικασία, αλλά και την ποιότητα της κομποστοποιημένης κοπριάς. Μπορεί για παράδειγμα να κρατήσει το κόμποστ σε ένα ουδέτερο περιβάλλον βοηθώντας την ανάπτυξη των μικροοργανισμών που διασπούν τα οργανικά υλικά. Πρέπει να χρησιμοποιείται στο σωρό σε στρώσεις. Τα όξινα λιπάσματα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται με στάχτη γιατί έχουν απώλειες σε Αζωτο. Πρέπει να περάσει τουλάχιστον ένας μήνας για να εφαρμοστεί η στάχτη στα εδάφη που χρησιμοποιήθηκαν τα λιπάσματα αυτά. Δεν πρέπει να εφαρμόζεται σε εδάφη με οξύτητα πάνω από 7 ή όταν αυτά είναι πλούσια σε Κάλιο. Η στάχτη παρουσιάζει επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον και στην οικολογική φυτοπροστασία. Είναι άριστο αποδιωκτικό των λειμάκων (σαλιγκάρια και γυμνοσαλιγκάρια). Για τον σκοπό αυτό απλώνεται σε ζώνη πλάτους 20 cm (εκατοστών) γύρω από την αλιτάνα ή γύρω από κάθε φυτό. Συνηθίζεται επίσης για την περίπτωση και το ελαφρό στάχτωμα των βρεγμένων φυτών με «ώριμη» (παλιά) στάχτη. Δρα επίσης αποδιωκτικά και για άλλα έντομα καθώς και για τα μυρμήγκια και τα ποντίκια. Η ρίψη στάχτης σε μια μυρμηγκοφωλιά αναγκάζει τα μυρμήγκια να την εγκαταλείψουν, αφού δεν μπορούν να απομακρύνουν τη στάχτη. Ελέγχει αποτελεσματικά τις αφίδες. Το μίγμα σε ίσα μέρη στάχτης και θείου περιορίζει τις ζημιές από το ρυγχίτη της ελιάς. Το άλειμμα των κορμών των δέντρων με πάστα από στάχτη περιορίζει τη ζημιά από εχθρούς και ασθένειες. Η αποθήκευση φρούτων σε λάκκο από στάχτη τα διατηρεί φρέσκα και απρόσβλητα από εχθρούς και ασθένειες ακόμα και 100 χρόνια. Τα παλιά χρόνια χρησιμοποιούσαν τη στάχτη για τη συντήρηση των σπόρων. Αποθήκευαν τους σπόρους σε μεγάλα πήλινα δοχεία και τους κάλυπταν με παχύ στρώμα από στάχτη. Αυτό βοηθούσε στην προστασία των σπόρων από διάφορους εχθρούς και στη διατήρηση της φυτρωτικής τους ικανότητας. Επιπλέον, σύμφωνα με μια μελέτη που έγινε στη Νιγηρία, η στάχτη προκαλούσε μερική αφυδάτωση των σπόρων πράγμα που τους καθιστούσε λιγότερο επιρρεπείς στις διάφορες ασθένειες. Στη βιοδυναμική γεωργία η δυναμοποιημένη για μια ώρα στάχτη από τα ανεπιθύμητα αγριόχορτα τα ελέγχει σε ικανοποιητικό βαθμό. Η προσθήκη στην τροφή των ορνίθων, των περιστεριών και άλλων πτηνών σκόνης από κάρβουνο ανακατεμένης με στάχτη αντιμετωπίζει την κοκκιδίωση που οφείλεται στα παθογόνα των γενών Eimeria, Isospora και Atoxoplasma. Παλιά για να διατηρήσουν την τυροπυτιά, την αποθήκευαν μέσα σε ένα κέρατο γεμάτο με στάχτη. Το κέρατο στη συνέχεια σφραγίζονταν με κερί ή ρετσίνι ή λάσπη. Η τυροπυτιά διατηρούνταν σε άριστη κατάσταση για πολλά χρόνια. Για την παρασκευή του περιώνυμου τυριού Morbier στη Γαλλία χρησιμοποιείται μία ενδιάμεση στρώση στάχτης από λαχανικά για να προσδίδει σ’ αυτό την επιζητούμενη φρουτώδη γεύση. Το «στάχτωμα» των φυτών τον χειμώνα τα προστατεύει από ενδεχόμενο παγετό. Τα γνωστά στην Ανατολή ως «αιώνια αβγά» δεν είναι τίποτα άλλο από κονσερβοποιημένα αβγά που διατηρούνταν για αρκετές εβδομάδες ή μήνες μέσα σε μίγμα από πηλό, στάχτη, αλάτι, ασβέστη και ριζόφλουδες.
Πηγή : http://www.haniotika-nea.gr/120203-i-staxti-apo-ksula-sto-oikologiko-agrotiko-noikokurio/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου