ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Εντάξει, Κριτόβουλε, αν σου αποδείξω πρώτα πως άλλοι κατασκευάζουν με πολλά χρήματα σπίτια άβολα, ενώ άλλοι με πολύ λιγότερα χρήματα σπίτια που έχουν όλα τα απαραίτητα πράγματα, θα σκεφθείς ότι αυτό είναι η αναμφισβήτητη απόδειξη της καλής οικονομικής διαχείρισης;
Έξοχα, είπε ο Κριτόβουλος.
[3.2] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Αναρωτιέμαι τί θα σκεφθείς, αν στη συνέχεια σού δείξω, μετά από το προηγούμενο, ότι άλλοι άνθρωποι, αν και έχουν στην κατοχή τους πολλά σκεύη παντός είδους, δεν μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν όταν τα χρειάζονται ούτε και ξέρουν αν τα έχουν ακόμη σε καλή κατάσταση· γι᾽ αυτό τον λόγο οι ίδιοι ανησυχούν, επιπλέον ενοχλούν και τους υπηρέτες τους· σε αντίθεση με άλλους, που δεν έχουν περισσότερα αλλά πολύ λιγότερα από τους παραπάνω, αλλά αμέσως έτοιμα να τα μεταχειριστούν, όσα ενδεχομένως τα χρειάζονται.
[3.3] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ποιά άλλη είναι επομένως η αιτία γι᾽ αυτά, Σωκράτη, παρά ότι οι πρώτοι έχουν ρίξει το κάθε σκεύος εική και ως έτυχεν, ενώ οι δεύτεροι τοποθέτησαν το καθένα στη σειρά του και σε κατάλληλη θέση;
Ναι, μά τον Δία, είπε ο Σωκράτης, και ακόμη κάθε πράγμα δεν είναι τοποθετημένο σε τυχαία θέση, αλλά έχει τοποθετηθεί όπου ταιριάζει το καθετί.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Καλά καταλαβαίνω πως και αυτό το αναφέρεις ως ένα επίτευγμα της καλής οικονομικής διαχείρισης.
[3.4] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τί θα σκεφτείς επίσης, αν σου δείξω τώρα δούλους, αλλού ενώ είναι όλοι σχεδόν δεμένοι να δραπετεύουν συχνά, ενώ αλλού να είναι ελεύθεροι, και όμως να θέλουν να εργάζονται και να μένουν κοντά στον κύριό τους; Δεν πιστεύεις λοιπόν πως και αυτό είναι ένα δείγμα της καλής οικονομικής διαχείρισης, άξιο για παρατήρηση;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ναι, μά τον Δία, αξίζει να το προσέξουμε και πάρα πολύ μάλιστα.
[3.5] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Και τί, αν σου δείξω πάλι ότι άνθρωποι που καλλιεργούν παρόμοια χωράφια ισχυρίζονται άλλοι πως έχουν καταστραφεί εξαιτίας της καλλιέργειας της γης και είναι άποροι, ενώ άλλοι έχουν όλα όσα χρειάζονται και με το παραπάνω από τη γεωργία.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ναι, μά τον Δία, έχεις δίκιο· ίσως επειδή οι πρώτοι ξοδεύουν όχι μόνο για όσα πρέπει αλλά και για εκείνα που βλάπτουν και εκείνους και το σπιτικό τους.
[3.6] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ίσως υπάρχουν και μερικοί άνθρωποι τέτοιου είδους, αλλά εγώ δεν εννοώ αυτούς αλλά όσους, παρόλο που ισχυρίζονται πως ασχολούνται με τη γεωργία, δεν μπορούν να ικανοποιήσουν ούτε τις στοιχειώδεις ανάγκες τους.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ποιά μπορεί να είναι η αιτία γι᾽ αυτό Σωκράτη;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Εγώ θα σε οδηγήσω και προς αυτούς τους ανθρώπους, και συ, αν με προσέξεις, αναμφίβολα θα καταλάβεις.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ναι, βέβαια, μά τον Δία, αν είμαι ικανός.
[3.7] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Πρέπει, λοιπόν, εξετάζοντας προσεχτικά τον εαυτό σου να δοκιμάσεις τις δυνάμεις σου αν θα μπορέσεις να γίνεις ένας ικανός κριτής. Εγώ γνωρίζω πολύ καλά ότι εσύ ξυπνάς πολύ πρωί και κάνεις πολύ μακρύ δρόμο για να δεις μια κωμωδία, και επιπλέον προσπαθείς να πείσεις και εμένα να έρθω να παρακολουθήσω το θέαμα μαζί σου· αλλά ποτέ δεν με προσκάλεσες για μια σοβαρή συζήτηση στο θέμα που μας απασχολεί.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Επομένως, Σωκράτη, σου φαίνομαι γελοίος.
[3.8] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Εσύ, μά τον Δία, από μόνος σου θα βρεις τον εαυτό σου πολύ πιο γελοίο. Αν πάλι σου παρουσιάσω παραδείγματα ανθρώπων που έχουν φτάσει στο σημείο να στερούνται τα απαραίτητα εξαιτίας της αγάπης τους για τα άλογα, ενώ άλλοι χάρη σ᾽ αυτήν την αγάπη είναι πολύ πλούσιοι και καμαρώνουν για τα κέρδη τους;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Βέβαια τους βλέπω και ξέρω και τους μεν και τους δε, αλλά αυτό δεν με βοηθάει να συμπεριλαμβάνομαι σ᾽ αυτούς που κερδίζουν.
[3.9] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ναι. Γιατί τους βλέπεις αυτούς όπως ακριβώς και τους τραγικούς και κωμικούς ηθοποιούς, όχι, φαντάζομαι, για να γίνεις ποιητής, αλλά για να ευχαριστηθείς, επειδή θα δεις ή θα ακούσεις κάτι· αναμφίβολα αυτό είναι καλό, μια και δεν θέλεις να γίνεις ποιητής· αλλά επειδή είσαι υποχρεωμένος να ασχοληθείς με τα άλογα, δεν νομίζεις πως θα είσαι ανόητος, αν δεν εξετάζεις πώς να μη φανείς αφελής σ᾽ αυτήν τη δουλειά, ακόμη περισσότερο αν τα ίδια τα άλογα σού παρέχουν υπηρεσίες για να τα χρησιμοποιείς και συνάμα φέρνουν κέρδη στην πώλησή τους;
[3.10] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Με προτρέπεις, Σωκράτη, να γυμνάζω νεαρά άλογα;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Όχι, μά τον Δία, τίποτε περισσότερο από το να αγοράζεις νεαρούς δούλους για να τους κάνεις γεωργούς· αλλά νομίζω πως υπάρχει για τους ανθρώπους κάποια ηλικία, όπως και για τα άλογα, που αμέσως είναι χρήσιμοι και μπορούν να βελτιωθούν. Μπορώ ακόμη να παρουσιάσω συζύγους, για παράδειγμα, που χρησιμοποιούν τις νόμιμες γυναίκες τους ώστε να τις έχουν βοηθούς για να αυξήσουν μαζί τα περιουσιακά τους στοιχεία, ενώ άλλοι τις χρησιμοποιούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να τους προκαλούν πολύ μεγάλες καταστροφές.
[3.11] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Γι᾽ αυτό το θέμα ποιόν πρέπει να θεωρούμε υπαίτιο, Σωκράτη, τον άνδρα ή τη γυναίκα;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Αν ένα πρόβατο βρίσκεται σε κακή κατάσταση, σχεδόν πάντα κατηγορούμε τον βοσκό· αν ένα άλογο είναι κακότροπο, σχεδόν πάντα κακίζουμε τον ιππέα. Τώρα, στο θέμα της γυναίκας, αν παρά τη σωστή διδασκαλία του άντρα της, διευθύνει με τον χειρότερο τρόπο τα αγαθά του «οίκου» της, ίσως δίκαια θα μπορούσε να κατηγορηθεί η γυναίκα· εάν όμως, μολονότι ο άντρας της δεν της διδάσκει τα πρέποντα, έχει απαιτήσεις από αυτήν που είναι άπειρη σε αυτά, δεν θα ήταν δίκαιο να μπορεί να κατηγορηθεί ο άντρας; [3.12] Εν πάση περιπτώσει, Κριτόβουλε, επειδή είμαστε όλοι φίλοι, πρέπει να λέμε όλη την αλήθεια μεταξύ μας. Υπάρχει κανείς άλλος εκτός από τη γυναίκα σου στον οποίο να εμπιστεύεσαι τις πιο σπουδαίες υποθέσεις σου;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Κανένας.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Υπάρχει κανένας άλλος με τον οποίο να συζητάς λιγότερο εκτός από τη γυναίκα σου;
[3.13] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Και αν υπάρχουν, δεν είναι πολλοί.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Δεν την παντρεύτηκες, λοιπόν, όταν αυτή ήταν σχεδόν μια παιδούλα που δεν την άφησαν, όσο ήταν δυνατό, ούτε να δει ούτε να ακούσει τίποτε;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Μάλιστα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Θα ήταν λοιπόν πιο περίεργο αν θα ήξερε καλά κάτι από όσα πρέπει να λέει και να κάνει, παρά αν έκανε κάποιο λάθος.
[3.14] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Εκείνοι που λες εσύ πως έχουν καλές γυναίκες, Σωκράτη, στ᾽ αλήθεια οι ίδιοι τις εκπαίδευσαν;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τίποτε δεν αξίζει όσο η προσεκτική εξέταση αυτής της ερώτησης. Γι᾽ αυτό τον λόγο θα σου συστήσω την Ασπασία, η οποία θα σου τα δείξει όλα αυτά με περισσότερη σοφία από εμένα. [3.15] Πάντως εγώ πιστεύω ότι η γυναίκα που είναι καλός συνεργάτης στις υποθέσεις του «οίκου» έχει την ίδια βαρύτητα με τον άντρα για το κοινό καλό. Γιατί, βέβαια, τα περισσότερα αγαθά έρχονται στο σπίτι συνήθως με τη δουλειά του άντρα, ξοδεύονται όμως τα πιο πολλά ανάλογα με την οικονομική διαχείριση της γυναίκας· κι αν η διαχείριση είναι σωστή, οι «οίκοι» πάντα προοδεύουν, διαφορετικά πάντα ζημιώνουν. [3.16] Νομίζω ότι θα μπορούσα να σου φέρω παραδείγματα ανθρώπων που ασχολούνται επάξια με καθεμιά από τις υπόλοιπες τέχνες, αν πιστεύεις ότι τα χρειάζεσαι.
[4.1] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Γιατί πρέπει να μου δείξεις, Σωκράτη, όλες τις τέχνες; Δεν είναι εύκολο να αποκτήσει κανείς εργάτες κατάλληλους για όλες τις τέχνες ούτε είναι δυνατό να γίνει ο ίδιος έμπειρος σ᾽ όλες τις τέχνες. Αλλά, αυτές τις τέχνες που φαίνονται πως είναι οι πιο αξιοζήλευτες και που εγώ κατεξοχήν πρέπει να ασχοληθώ μαζί τους, αυτές δείξε μου και τους τεχνίτες τους, και εσύ ο ίδιος βοήθησέ με με τη διδασκαλία σου, όσο μπορείς περισσότερο.
[4.2] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Όμορφα μιλάς, Κριτόβουλε. Γιατί, πράγματι, οι λεγόμενες χειρωνακτικές εργασίες έχουν κακή φήμη και, πολύ σωστά, τις περιφρονούν στις πόλεις. Καταστρέφουν τα σώματα αυτών που εργάζονται και αυτών που τους διευθύνουν, επειδή τους αναγκάζουν να ζουν καθιστική ζωή στη σκιά του εργαστηρίου τους και, ακόμη, μερικές τέχνες να περνούν ολόκληρη τη μέρα τους δίπλα στη φωτιά· όταν τα σώματά τους εκθηλύνονται και οι ψυχές τους γίνονται πιο αδύναμες. [4.3] Ακόμη, αυτές οι ονομαζόμενες χειρωνακτικές εργασίες δεν τους αφήνουν χρόνο να φροντίζουν τους φίλους τους και την πόλη· επομένως, τέτοιου είδους άνθρωποι θεωρούνται ανάξιοι για να έχουν φίλους και να είναι υπερασπιστές της πατρίδας τους· σε μερικές μάλιστα πόλεις, κυρίως σ᾽ αυτές που διακρίνονται στον πόλεμο, δεν επιτρέπεται σε κανένα πολίτη να εξασκεί χειρωνακτική εργασία.
[4.4] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Εμείς, λοιπόν, Σωκράτη, ποιές τέχνες συμβουλεύεις να εξασκούμε;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Άραγε θα ντραπούμε να μιμηθούμε τον βασιλιά των Περσών; Λένε, λοιπόν, πως αυτός ο βασιλιάς, επειδή νόμιζε ότι η γεωργία και η πολεμική τέχνη είναι οι πιο ωραίες και πιο απαραίτητες ασχολίες, φρόντιζε με ζήλο και για τις δύο αυτές.
[4.5] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Το πιστεύεις αυτό, Σωκράτη, ότι ο βασιλιάς των Περσών, πράγματι, ενδιαφέρεται μαζί με τα άλλα κάπως και για τη γεωργία;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Αν εξετάσουμε, Κριτόβουλε, κατ᾽ αυτόν τον τρόπο το θέμα, ίσως θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε αν πραγματικά μεταξύ των άλλων ενδιαφέρεται και για τη γεωργία. Συμφωνούμε, δηλαδή, πως αυτός φροντίζει με εξαιρετικό ζήλο τα πολεμικά έργα, γιατί πράγματι έχει δώσει διαταγές χωριστά στον κάθε διοικητή —από όσα ακριβώς έθνη εισπράττει φόρους— πόσους ιππείς, τοξότες, σφενδονήτες και ασπιδοφόρους πρέπει να συντηρεί. Αυτοί θα είναι ικανοί να κρατούν σε πειθαρχία και τάξη τους υποτελείς του, και, αν επιτεθούν εχθροί, θα υπερασπίσουν τη χώρα· εκτός από αυτούς συντηρεί φρουρούς μέσα στις ακροπόλεις. [4.6] Ο διοικητής στον οποίο έχει ανατεθεί αυτό το καθήκον δίνει τροφή στους φρουρούς, ενώ ο βασιλιάς κάθε χρόνο επιθεωρεί τους μισθοφόρους και τους άλλους ένοπλους στρατιώτες που έχει υπό τις διαταγές του. Όλους τους συναθροίζει ταυτόχρονα, εκτός από εκείνους που βρίσκονται στις ακροπόλεις, εκεί όπου συγκαλείται, ως γνωστόν, στρατιωτικό προσκλητήριο. Και ο ίδιος επιβλέπει αυτούς που μένουν κοντά στον τόπο διαμονής του, ενώ στέλνει έμπιστους δικούς του ανθρώπους να επιθεωρήσουν αυτούς που μένουν μακριά. [4.7] Όσοι φρούραρχοι, χιλίαρχοι, σατράπες, γίνεται φανερό πως έχουν συμπληρωμένο τον αριθμό των στρατιωτών που τους έχει ορίσει, και τους παρουσιάζουν εξοπλισμένους με άλογα και όπλα σε καλή κατάσταση, αυτούς τους διοικητές τούς απονέμει τιμητικές προαγωγές, και τους πλουτίζει υπερβολικά με μεγάλα δώρα. Όσους, όμως, διοικητές βρει ή να παραμελούν τις φρουραρχίες τους ή να κερδοσκοπούν, αυτούς τους τιμωρεί αυστηρά, τους παύει από το αξίωμά τους και διορίζει άλλους διοικητές· με αυτές, λοιπόν, τις πράξεις μάς δίνει την εντύπωση ότι φροντίζει, αναμφισβήτητα, για τα πολεμικά έργα. [4.8] Ακόμη, ο ίδιος προσωπικά, έφιππος, επισκέπτεται κάποιες περιοχές μέσα στη χώρα του και επιθεωρεί τα πάντα, ενώ, όποια περιοχή δεν επιβλέπει ο ίδιος, σε αυτήν εποπτεύει αποστολή αφοσιωμένων δικών του ανθρώπων· για όσους αξιωματούχους του αντιλαμβάνεται ότι παρουσιάζουν την περιοχή τους πυκνοκατοικημένη και όλη την έκτασή της καλλιεργημένη και γεμάτη από καρπούς και δέντρα που ευδοκιμούν σε αυτήν, σε αυτούς παραχωρεί και άλλη περιοχή και τους τιμά με δώρα και τους ανταμείβει με τιμητικές θέσεις· για όσους, αντίθετα, διοικητές του αντιλαμβάνεται πως η περιοχή τους είναι ακαλλιέργητη και αραιοκατοικημένη ως επακόλουθο της σκληρότητάς τους, είτε από την αλαζονική τους συμπεριφορά είτε από την αμέλειά τους, αυτούς τους τιμωρεί παραδειγματικά και τους αφαιρεί το δικαίωμα να διοικούν, και εγκαθιστά άλλους διοικητές. [4.9]
Με αυτήν τη στάση του δίνει την εντύπωση ότι νοιάζεται λιγότερο για την παραγωγικότητα της γης που θα πετύχουν οι κάτοικοί της από ό,τι για την καλή φύλαξή της από τους φρουρούς της; Όμως ο βασιλιάς δεν έχει διορίσει για καθεμιά από αυτές τις δύο υπηρεσίες τους ίδιους αξιωματούχους, αλλά άλλοι διοικούν τους κατοίκους και τους γεωργούς και εισπράττουν φόρους από αυτούς, ενώ άλλοι διοικούν τους εξοπλισμένους άντρες και τους φρουρούς. [4.10] Και αν ο φρούραρχος δεν υπερασπίζει τη χώρα επαρκώς, ο διοικητής των κατοίκων, ο οποίος και επιβλέπει τις γεωργικές εργασίες, κατηγορεί τον φρούραρχο για το ότι δεν μπορούν οι γεωργοί να δουλέψουν στη γη εξαιτίας της έλλειψης προστασίας· εάν, πάλι, ο φρούραρχος παρέχει αρκετή ασφάλεια για την καλλιέργεια της γης, ενώ ο πολιτικός διοικητής παρουσιάζει τη χώρα ολιγάνθρωπη και ακαλλιέργητη, τότε ο φρούραρχος κατηγορεί τον πολιτικό διοικητή. [4.11] Γενικά, οι κακοί καλλιεργητές της γης συχνά δε μπορούν ούτε τους φρουρούς να συντηρήσουν ούτε τους φόρους να πληρώσουν, όπου, όμως, διορίζεται σατράπης, αυτός φροντίζει και για τις δύο αυτές αρμοδιότητες: την πολιτική και τη στρατιωτική.
Πηγή : https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=6&text_id=113
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=7&text_id=113
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=8&text_id=113
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου