ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Πες μου, Κριτόβουλε, άραγε η οικιακή οικονομία είναι το όνομα μιας γνώσης, όπως εκείνη του γιατρού, του μεταλλουργού ή του ξυλουργού;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ναι, το πιστεύω αυτό.
[1.2] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Αλήθεια! Και επομένως, όπως μπορούμε να καθορίσουμε ποιό είναι το αντικείμενο καθεμιάς ξεχωριστά από αυτές τις ενασχολήσεις, με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να μιλήσουμε για το αντικείμενο της οικιακής οικονομίας;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Εγώ, τουλάχιστον, έχω τη γνώμη πως είναι χαρακτηριστικό ενός ικανού οικονόμου να διοικεί καλά τα του «οίκου» του.
[1.3] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Πράγματι. Και αν του εμπιστευόταν τον οίκο ενός άλλου, δεν θα μπορούσε, αν ήθελε, να τον διοικήσει τόσο καλά όπως και τον δικό του; γιατί ένας μαραγκός μπορεί να εργάζεται εξίσου καλά για έναν άλλο όπως και για τον εαυτό του· παρόμοια μήπως μπορεί να εργάζεται και ο γνώστης της οικιακής οικονομίας;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Το πιστεύω, Σωκράτη, μπορεί.
[1.4] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Επομένως, αυτός που γνωρίζει την τέχνη της οικονομίας, ακόμη και αν τύχει ο ίδιος να μην έχει χρήματα, είναι δυνατόν, επειδή είναι διαχειριστής του οίκου ενός άλλου, να παίρνει μιαν αμοιβή όπως ο κατασκευαστής του;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ναι, μά τον Δία, και μάλιστα θα μπορούσε να παίρνει μιαν υπολογίσιμη αμοιβή, αν αναλαμβάνοντας τον «οίκο» θα μπορούσε να πληρώνει όσα έξοδα απαιτούνται και επιπλέον να κάνει περίσσευμα και να ευημερεί ο «οίκος» του.
[1.5] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τί νομίζουμε, λοιπόν, πως είναι ένας «οίκος»; Μήπως είναι το ίδιο πράγμα με μια οικία; ή και όλα αυτά που κατέχει κάποιος έξω από την οικία του, ρωτώ, αποτελούν ένα μέρος του «οίκου»;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Εγώ, βέβαια, έχω αυτή τη γνώμη, και αν ακόμη όλα τα αγαθά που κατέχει κάποιος δεν είναι μέσα στην ίδια πόλη που κατοικεί, αποτελούν όλα μέρος της οικογενειακής περιουσίας του.
[1.6] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Λοιπόν, μερικοί άνθρωποι κατέχουν επίσης εχθρούς;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ναι, μά τον Δία, και μερικοί πολλούς.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Θα πούμε, στ᾽ αλήθεια, πως και οι εχθροί τους αποτελούν μέρος των περιουσιακών τους αγαθών;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Θα ήταν πραγματικά γελοίο, αν κάποιος αυξάνοντας τον αριθμό των εχθρών του έπαιρνε από πάνω γι᾽ αυτό έναν μισθό.
[1.7] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ακόμη, θεωρήσαμε πως ο «οίκος» ενός ανθρώπου είναι το ίδιο με την περιουσία του.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ναι, μά τον Δία, οτιδήποτε έχει κανείς χρήσιμο, αλλά, όταν έχει ένα κακό πράγμα, μά τον Δία, δεν θα το ονόμαζα αυτό περιουσία.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Μου δίνεις την εντύπωση ότι ονομάζεις περιουσία αυτά που είναι ωφέλιμα στον καθένα.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Βεβαιότατα, γιατί αυτά που βλάπτουν πιστεύω πως είναι περισσότερο ζημία παρά αγαθά.
[1.8] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Και αν κάποιος, λοιπόν, αγοράσει ένα άλογο και χωρίς να ξέρει να το χρησιμοποιεί πέφτει από αυτό, όταν το ιππεύει, και κακοπαθαίνει, υποθέτω αυτό το άλογο δεν έχει καμιάν αξία γι᾽ αυτόν.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Όχι, δεν έχει, αφού τα αγαθά είναι κάτι καλό.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Ούτε και η γη, επομένως, είναι ένα αγαθό γι᾽ αυτόν που την καλλιεργεί έτσι ώστε να ζημιώνει με την εργασία του.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ούτε βέβαια και η γη έχει καμιάν αξία για κάποιον, αν αντί να τον τρέφει προετοιμάζει την πείνα του.
[1.9] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Λοιπόν, θα το έλεγες αυτό και για τα πρόβατα; Αν ένας δεν ξέρει να τα χρησιμοποιεί και ζημιώνει από αυτά, τότε ούτε και τα πρόβατα έχουν γι᾽ αυτόν κάποιαν αξία;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Λοιπόν όχι, δεν έχουν καμιάν απολύτως αξία, κατά τη γνώμη μου.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Εσύ επομένως, κατά πως φαίνεται, αυτά που είναι ωφέλιμα θεωρείς ότι έχουν αξία και αυτά που είναι βλαβερά ότι είναι χωρίς καμιάν αξία.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Αυτό ακριβώς.
[1.10] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Τα ίδια πράγματα, λοιπόν, γι᾽ αυτόν που ξέρει να τα χρησιμοποιεί έχουν μιαν αξία και γι᾽ αυτόν που δεν ξέρει καμιάν αξία. Όπως οι αυλοί, για έναν άνθρωπο που ξέρει πώς να παίζει σωστά είναι αγαθό, ενώ γι᾽ αυτόν που δεν ξέρει δεν του χρησιμεύουν περισσότερο από ό,τι οι άχρηστες πέτρες.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Εκτός και αν τους πουλήσει.
[1.11] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Νά λοιπόν τί φαίνεται σωστό από όσα είπαμε παραπάνω: Οι αυλοί, όταν τους πουλούν είναι ένα αγαθό, ενώ δεν είναι αγαθό όταν δεν τους πουλούν, αλλά παραμένουν ιδιοκτήτες, παρόλο που δεν ξέρουν να τους χρησιμοποιούν.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ομολογουμένως, είμαστε συνεπείς Σωκράτη, στον συλλογισμό μας, αφού είπαμε πως ό,τι είναι χρήσιμο είναι ένα αγαθό· επομένως, οι αυλοί όταν δεν πουλιούνται δεν είναι αγαθό, γιατί είναι άχρηστοι, ενώ αν πουλιούνται είναι ένα αγαθό.
[1.12] Τότε ο Σωκράτης είπε: θα ήταν ένα αγαθό, εάν βέβαια ξέρει κάποιος πώς να τους πουλάει. Αλλά, αν τους πουλούσε ως ένα αντικείμενο που δεν ξέρει να το χρησιμοποιεί, ούτε και τότε με την πώλησή τους θα αποκτούσαν αξία, σύμφωνα με τον προηγούμενο συλλογισμό σου.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Είναι φανερό, Σωκράτη, πως λες ότι ούτε το χρήμα είναι ένα αγαθό, αν δεν ξέρει κάποιος να το χρησιμοποιεί σωστά.
[1.13] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Και συ μου φαίνεται ότι συμφωνείς με αυτό, πως μόνο ό,τι μπορεί να είναι ωφέλιμο είναι ένα αγαθό. Εάν λοιπόν κάποιος χρησιμοποιούσε τα χρήματά του για ν᾽ αγοράσει λόγου χάρη μιαν εταίρα, και εξαιτίας της θα έβλαπτε το σώμα του, την ψυχή του και τον «οίκο» του, πώς ήταν δυνατό τα χρήματα να του είναι ακόμη ωφέλιμα;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Καθόλου. Εκτός και αν ισχυριστούμε πως αποτελεί ένα αγαθό το φυτό που το λένε υοσκύαμο· από αυτό γίνονται παράφρονες όσοι το τρώνε.
[1.14] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Και τα χρήματα, λοιπόν, αν κανείς δεν ξέρει να τα χρησιμοποιεί, Κριτόβουλε, καλύτερα ας τα σπρώξει μακριά, ώστε να μην είναι δυνατό να θεωρούνται αγαθό. Αλλά οι φίλοι, αν κανείς ξέρει να τους χρησιμοποιεί για ωφέλειά του, τί θα πούμε ότι είναι αυτοί;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Μά τον Δία, είναι ένα αγαθό και πολύ περισσότερο από ό,τι τα βόδια, αν είναι βέβαια πιο ωφέλιμοι από αυτά.
[1.15] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Οι εχθροί, λοιπόν, κατά την άποψή σου, είναι αγαθά για όποιον ξέρει να ωφελείται από αυτούς.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Αυτή είναι η γνώμη μου.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Είναι, επομένως, γνώρισμα ενός καλού «οικονόμου» να ξέρει να χρησιμοποιεί και τους εχθρούς του, ώστε να έχει ωφέλεια από αυτούς.
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Οπωσδήποτε.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Βλέπεις, Κριτόβουλε, πράγματι πόσοι «οίκοι» ιδιωτών πλούτισαν από τον πόλεμο και πόσοι «οίκοι» τυράννων.
[1.16] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Ναι, ωραία μου φαίνεται ότι τα θέτεις, Σωκράτη Εκείνο όμως πώς μας φαίνεται; Όταν βλέπουμε ανθρώπους να διαθέτουν ικανότητες και κεφάλαια που τους επιτρέπουν να αυξήσουν τους «οίκους» τους με τη δουλειά τους, ωστόσο καταλαβαίνουμε ότι δεν θέλουν να κάνουν κάτι για την περιουσία τους. Τότε βγάζουμε το συμπέρασμα ότι γι᾽ αυτόν ακριβώς τον λόγο καθιστούν τις ικανότητές τους άχρηστες. Μπορούμε να πούμε κάτι άλλο γι᾽ αυτούς, ή ότι ούτε οι ικανότητες ούτε τα κτήματα είναι αγαθά, αν δεν θέλει κάποιος να τα αξιοποιήσει;
[1.17] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Προσπαθείς να συζητήσεις με μένα για τους δούλους;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Όχι, μά τον Δία, καθόλου, αλλά θέλω να σου μιλήσω για κάποιους ανθρώπους που δίνουν την εντύπωση ότι είναι πολύ ευγενικής καταγωγής, αλλά εγώ βλέπω ότι άλλοι από αυτούς είναι ικανοί στις πολεμικές τέχνες, ενώ άλλοι στις ειρηνικές, και παρά τις ικανότητές τους δεν θέλουν να εργάζονται, πιστεύω, γι᾽ αυτό: Επειδή δεν έχουν δεσποτικούς «κυρίους».
[1.18] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Και πώς δεν θα έχουν δεσποτικούς «κυρίους», εάν, παρόλο που εύχονται να είναι ευτυχισμένοι και θέλουν να κάνουν εκείνα με τα οποία θα μπορούν να έχουν αγαθά, ωστόσο οι «κύριοί» τους τούς εμποδίζουν να κάνουν όσα επιθυμούν;
ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Και ποιοί είναι αυτοί που είναι αθέατοι και τους διοικούν;
[1.19] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Όχι, μά τον Δία, δεν είναι αθέατοι, αλλά πολύ φανεροί· και συ το ξέρεις πολύ καλά ότι είναι πολύ πονηροί, αν βέβαια παραδέχεσαι ότι η αργία, η μαλθακότητα της ψυχής και η αμέλεια είναι ελαττώματα. [1.20] Και υπάρχουν και κάποιες άλλες «κυρίες» που εξαπατούν με το πρόσχημα ότι είναι ηδονές, τα παιχνίδια των κύβων και ανώφελες ανθρώπινες σχέσεις, οι οποίες, καθώς κυλά ο καιρός, αποκαλύπτονται και στους ίδιους που εξαπατήθηκαν ότι ήταν βέβαια λύπες περικαλυμμένες με ηδονές, οι οποίες, κυριεύοντάς τους, τους εμποδίζουν από τα ωφέλιμα έργα.
[1.21] ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ. Μα υπάρχουν και άλλοι, Σωκράτη, που δεν εμποδίζονται από αυτές τις ηδονές ώστε να εργάζονται· απεναντίας, στρέφονται με πολύ σφοδρότητα στην εργασία για την εξασφάλιση προσοδοφόρων πόρων· κι όμως, αφανίζουν τα σπιτικά τους και βασανίζονται από την έλλειψη πόρων.
[1.22] ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Αυτό συμβαίνει διότι είναι σκλάβοι και αυτοί οι ίδιοι δεσποτικών αφεντικών πολύ σκληρών βέβαια: άλλοι της λαιμαργίας, άλλοι της σαρκικής λαγνείας, άλλοι της οινοποσίας και άλλοι κάποιων μωροφιλοδοξιών δαπανηρών· αυτοί εξουσιάζουν τόσο σκληρά τους ανθρώπους που κυριεύουν, ώστε, όσο, ίσως, τους βλέπουν να είναι νέοι και να μπορούν να εργάζονται, τους αναγκάζουν να κουβαλάνε αυτά που κέρδισαν από τη δουλειά τους και να τα προσφέρουν ως πληρωμή στις επιθυμίες τους· από την άλλη, όταν καταλαβαίνουν ότι αυτοί είναι ανίκανοι να εργαστούν εξαιτίας των γηρατειών, τους αφήνουν να κακογεράσουν και προσπαθούν ξανά να έχουν άλλους για δούλους τους. [1.23] Επομένως, πρέπει να πολεμά κάποιος εναντίον αυτών των παθών για την ελευθερία του όχι λιγότερο από όσο πολεμάει εναντίον αυτών που προσπαθούν να τον υποδουλώσουν με όπλα. Όταν στον πόλεμο οι εχθροί, όντας τίμιοι και καλοί, υποδουλώσουν κάποιους, αναγκάζουν συνήθως πολλούς να γίνουν καλύτεροι με τον σωφρονισμό και συντελούν στο να ζουν πιο εύκολα τον υπόλοιπο καιρό· ενώ αυτές οι «κυρίες» δεν σταματούν ποτέ να βασανίζουν τα σώματα, τις ψυχές και τους «οίκους» των ανθρώπων, όσο τουλάχιστον χρόνο τούς εξουσιάζουν.
Πηγή : https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=113
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=2&text_id=113
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=3&text_id=113
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου